Jacob Vrel - De ziekenoppas

De betiteling van de schilder Jacob Vrel als een der 'intimisten', is een van die bij uitzondering bruikbare rubriceringen, waarvan de kunsthistoricus zich bedient. De 'intimisten', waaronder ook grote namen als De Hoogh, Metsu en Vermeervallen, specialiseerden zich in het interieurschilderij. Zij schilderden taferelen, waarin kleine gezelschapjes of enkele figuren in de beslotenheid van hun huis, hun tijd doorbrengen met galante conversatie, met brieven schrijven, toilet maken, het bespelen van een muziekinstrument, of het uitvoeren van lichte huishoudelijke werkjes.
Lange tijd waardeerde men deze vaak kleine doeken of paneeltjes omdat daarin op onnavolgbare wijze de intimiteit en de innigheid van het zogenaamd rimpelloos voortkabbelende leven van de zeventiende-eeuwse burger weergegeven werd. Dat dat leven in werkelijkheid heel wat minder idyllisch en aangenaam was is tegenwoordig wel algemeen bekend.
Ook weet men nu dat geschilderde interieurs lang niet altijd de exacte weergave zijn van de oorspronkelijke zeventiende-eeuwse behuizing. Een groot deel van de geschilderde rekwisieten in deze interieurs, zoals vruchtenschalen, bloemen, muziekinstrumenten, spiegels en zelfs schilderijen, bevatte namelijk toespelingen op de amoureuze en religieuze aspecten van het huis-, tuin- of keuken-bestaan van de Gouden Eeuwer. Het waren toespelingen, die voor hem moralistische waarschuwingen bevatten. Ze herinnerden hem vooral aan de ijdelheid van zijn handel en wandel hier op aarde.

Omdat men dus tegenwoordig weet dat veel huishoudelijke voorwerpen en zelfs meubilair en beeldhouwwerken in deze Hollandse interieurs veel meer een boodschap vertolken, dan dat ze om wille van hun eigen functie zijn weergegeven, mag men wel enige twijfels hebben over de veelgeprezen 'realiteit' van de desbetreffende interieurs. Ook de indeling en de rangschikking van de diverse vertrekken, zoals deze blijken uit de befaamde doorkijkjes, zijn zelden autentiek.
Een groot deel van de geschilderde 'Hollandse binnenhuisjes' suggereert voornamelijk de propere welvaart van de gefortuneerde deftige burger. Porselein, zilver of koper op tafel, tapijten, schilderijen en spiegels aan de wanden, kostbare stoelen en kasten en een marmeren vloer completeren de vertrekken.
Als de interieurschilder 'eenvoudiger' leefruimten vertoont, belanden we meestal via de keuken met de dienstmeid, die de pannen schuurt of groenten en wild schoonmaakt, in de kroegen en bordelen. Daar verschijnt dan de in de ogen van de kunstenaar, soms criminele boerenbevolking of het stadsproletariaat; de outcasts van de stedelijke samenleving.
Nogal zelden vertoont de zeventiende-eeuwse schilderkunst de andere groepen van deze stadsbevolking: de kleine burgers, die niet aan de ruime grachten en hoofdstraten wonen, maar zich tevreden moeten stellen met de één- of tweekamerwoningen, die tegen de achterzijde van grotere en welvarender woonhuizen aangebouwd waren.