Doeken voor de glorie, portretten voor de soep – Antoine Wiertzmuseum

Antoine Wiertz was van bescheiden afkomst. Hij werd  in 1806 geboren te Dinant, als zoon van een cavalerist en een dagloonster. Zijn vader  hield hem echter constant voor beter te worden  dan hijzelf, om te gaan  studeren. Hij koos voor het schildersvak en ging aan de Antwerpse academie studeren. Daar kwam hij in aanraking  met het werk van Rubens en raakte hij ervan overtuigd dat deze stijl onovertroffen was.  In 1822 wint hij de Prix de Rome en krijgt hij en geldprijs van 10.000 frank. Via Frankrijk reist hij dan af naar Italië. In Parijs komt hij aan de kost met portretschilderen en bestudeerde hij in het Louvre de meesterwerken. De Franse mees­ters  zoals  David en Géricault vond hij 'irri­tante amateurs'!

In  1837 is hij terug. Na enkele jaren in Luik verhuist hij in 1845 naar Brussel. Hij had er verschillende ateliers tot hij van Charles Rogier, Minister van Binnenlandse Zaken, een eigen atelier in handen  krijgt. Beter nog, het wordt voor hem gebouwd! De enige voor­waarde is dat hij na zijn dood zeven van zijn grote werken zou nalaten aan de staat. In 1851 was het klaar.
Dit atelier was geen willekeurige ruimte. De tuinzijde was een kopie van de tempel van Paestum, overwoekerd met slinger­planten, klimop en wilde wingerd. De schil­derkunst moest meer zijn dan een decoratief element in paleizen en kathedralen, dus verdiende zij een tempel!

In 1852 werkte hij een nieuw procédé uit, de 'peinture mate' (matte schildering). Hiermee wilde hij een oplossing bieden aan de vaak hinderlijke glans van olieverf. Wat hij niet besefte was dat al deze doeken gedoemd zijn om te verdwijnen. Zijn 'pein· ture mate' deugt scheikundig niet. De verf vreet zich gewoon doorheen het doek. En in Wiertz longen, want hij zou later, in 1865, aan de gevolgen van zijn experimenten sterven. 

Het meest opvallend in het museum is het waanzinnig grote atelier, met de waanzinnig grote werken erin. Toch zag Wiertz deze werken niet als een eindpunt, ze waren nog maar het 'voorwoord' van zijn oeuvre! Ze waren nog onvolkomen, zijn 'glorie onwaardig'. Op sommige van deze doeken is nog te zien hoe hij er later het woord 'ebauche' (ontwerp) op schilderde, en zelfs één keer 'mauvais' (slecht).
Wiertz was ook zeer ongelukkig door het feit dat hij deze doeken niet verkocht kreeg; Hij moest leven van de portretkunst. 'Doeken schilderen voor de glorie, portretten voor de soep, dat zal de onveranderlijke bezigheid van heel mijn leven zijn' zei hij in 1859.  De doeken zijn enorm, maar stralen soms een zekere dofheid uit. Dat is het scheikundige gevolg van zijn experimenten. Uiteindelijk zullen ze uit elkaar vallen. 

Maar er is genoeg te zien. Van grote heroï­ sche taferelen tot kleinere, vrij gruwelijke scènes. Verbrande kinderen, monsters, levend begraven mensen, kinderen die insecten in brand steken, je kan het hier allemaal bekijken. Leuk zijn ook de woorden die Wiertz op de grote atelierdeuren heeft geschreven. 'Bescheidenheid: staat grote creativiteit in de weg' en 'Trots: verheft de mens tot grootse dingen'. Het vat deze kunstenaar wel samen, bescheiden was hij inderdaad niet.

Maar dit museum is beslist uniek. Het straalt nog de sfeer van de 19de eeuw uit en lijkt onaangeroerd. Verlichting is er niet, de glazen daken lossen dat probleem wel op.  Als het niet te donker is buiten natuurlijk, anders zie je hier geen steek. In de winter ­ maanden kom je dus best niet in de late namiddag. Onbegrijpelijk is wel dat er niet eens een kleine publicatie te koop is over deze kunstenaar. Het minste wat je van hem kan zeggen is dat hij een van de kleurrijkste figuren uit zijn tijd was. Dit museum bewijst dat ten volle. Het lijkt wel of Brussel zich nog steeds schaamt om deze man, die Michelangelo een 'beloftevolle schilder' noemde.