Jeroen Bosch - St. Christophoor

Op dit schilderij heeft Bosch deze heilige ook zo afgebeeld, maar de behandeling ervan wijkt toch in enigermate van de gewone voorstelling af. In het landschap, dat als decorum fungeert, treffen een aantal details, die wij bij de voorgangers van deze kunstenaar vruchteloos zoeken. Behoudens de traditionele eremijt aan de oever der rivier, komt een minuscule kluizenaar voor in de halsopening van een aan een tak hangende kruik, die hem als woning dient en die slechts langs een ladder te bereiken is.
Andere bevreemdende rekwisieten in deze boom zijn een duiventil en helemaal bovenaan een bijenkorf, waar een naakte man acrobatisch naartoe klautert. Aan de andere kant van de oever bevindt zich iets kleiner een tweede boom, waaraan een jager met ontzettend veel moeite een pas geschoten beer met een touw ophijst. Het is niet duidelijk of hij het gedode dier zo tegen wilde beesten wil beveiligen. Er wordt ook gedacht dat de beer als lokaas of vogelverschrikker was bedoeld. Mogelijk is dit thema ontleend aan een passage uit een Duitse levensbeschrijving van de Heilige Christophorus, waarin verhaald wordt dat de heilige in een woud jagers ontmoette, die twee herten, een zwijn en een beer hadden gedood.
Bij nader toekijken merkt men in de verte aan de overkant van het water een naakte bader op, die op de vlucht slaat voor een draak, die plotseling uit een ruïne opduikt.
Keren wij terug naar het Christophorusfiguur, dat de aandacht opwekt door een vis, die aan zijn staf bengelt. In de miniatuurkunst komt dit dier af en toe voor als een decoratief gegeven, zo onder meer in een uit 1433 daterend Noord-Nederlands getijdenboek, waar de vis louter als een sierend element is bedoeld, terwijl aan het dier in het Christophorustafereel wellicht een wel bepaalde betekenis dient gehecht. Sommige kunsthistorici hebben in dit motief een symbool van de vasten menen te zien, maar volgens andere duidt het op Christus, die sedert de oud-christelijke kunst als een vis (ichtus) werd voorgesteld.
Vooraan in het midden van dit paneel is de H. Christoffel buitengewoon groot geschilderd tegen een achtergrond gevormd door een wijd landschap, waarin het donkergroen der bomen overgaat tot blauwgroen en vervolgens tot het diafane blauw van de lucht. Ofschoon het accent nog duidelijk op de heilige ligt met het landschap als bijzaak, kan niet worden geloochend dat de bovengemelde typische Boschmotieven de aandacht van het centrale onderwerp in niet geringe mate afleiden.