Vrouwen op het Zuid

De musea op het Zuid in Antwerpen zetten dit najaar vrouwen op het programma. Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten toont schilderijen en beelden van een 160-tal kunstenaressen in de overzichtstentoonstelling 'Elck zijn waerom'. Het Provinciaal Museum voor Fotografie focust de programmering eveneens op het werk van vrouwelijke kunstenaars.

Lievina Bening (Echtgenote Teerlinck), Portretminiatuur 'Een ceremonieel aan het hof van Koningin Elizabeth I', de uitdeling van een aalmoes ter gelegenheid van Witte Donderdag. Perkament op een speelkaart, 7 x 5,7 cm. Beauchamp Collection, Madresfield Court, Malvern, Worcestershire

Meer dan 300 werken worden geëxposeerd van zowat 180 kunstenaressen die tussen 1450 en 1950 hebben gewerkt in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. Van de 15de-eeuwse Gentse Agnes vanden Bossche tot en met de 20ste-eeuwse surrealistische schilderes Rachel Baes; figuurstukken, stillevens, landschappen, alledaagse taferelen en historiestukken, portretten, ... schilderijen, beelden en toegepaste kunst: nooit eerder werd een dergelijk spectrum geboden uit eenzelfde gebied over een periode van vijf eeuwen.

De tentoonstelling, waarvan de titel is ontleend aan de lijfspreuk van de 17de-eeuwse Maria Tessel schade Roemer Visscher, heeft tot doel om het aandeel van hoogstaande vrouwelijke kunstvaardigheid voorgoed te verankeren in de kunstgeschiedenis. De titel lanceert een oproep tot waardering voor vrouwelijke artisticiteit.

De tentoonstelling vloeit voort uit jarenlang onderzoek naar de geschiedenis van kunstenaressen. De maatschappelijke context waarin ze hun opleiding krijgen, intellectuele vorming genieten, sociale stimulansen mogen ondervinden of moeten ontberen, heeft zich steeds treffend onderscheiden van deze van hun mannelijke vakgenoten. Nochtans confronteert de tentoonstelling uitsluitend met kwalitatief hoogstaand artistiek werk dat verrast omwille van de feminiene gevoelswereld waaruit het ontstond. Voor het eerst krijgen bezoekers de kans om zich te spiegelen aan een beeldtaal die niet uitsluitend vanuit de mannelijke verbeeldingswereld is ontstaan.

Van 15de-eeuws miniaturen tot en met werken uit de vroege 20ste-eeuwse avant-garde: 'Elck zijn waerom' wil laten zien hoe vrouwelijke kunstenaars doorheen de jaren hun talenten ontplooien en een 'besloten hof' aanleggen waar jarenlang een 'terra incognita' lag.

Eva Besnyö, Violette Cornelius in dakraam, 1937, Valérie Mannaerts, Zonder titel, 1999

Boven: Eva Besnyö, Violette Cornelius in dakraam, 1937. © Foto: Eva Besnyö

Onder: Valérie Mannaerts, Zonder titel, 1999. Foto © Valérie Mannaerts

Deze tentoonstelling confronteert de fotografische praktijken van de eerste en de huidige generatie vrouwelijke fotografen/kunstenaars in België en Nederland.

Twee generaties, twee werelden. De enkele vrouwen die na de Eerste Wereldoorlog voor het relatief nieuwe beroep van fotograaf kozen waren witte raven in een mannenwereld. Deze krachtige pioniersvrouwen zochten in de fotografie ook hun onafhankelijkheid en vrijheid en waren overtuigd van het belang van de fotografie in de moderne wereld van nieuwe visuele communicatiemedia. Ze geloofden in de kracht van de fotografie als beeldende expressie, maar ook als tijdsdocument. Ze zagen zichzelf als alerte getuigen van het maatschappelijke gebeuren, vooral in de jaren van crisis en tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Hoe divers de fotografische praktijken van deze eerste generatie vrouwelijke fotografen ook zijn, ze zijn ontstaan vanuit een humanitaire visie, een groot maatschappelijk engagement en een eerlijk en eigenzinnig temperament.

Jonge vrouwelijke fotografen en kunstenaars werken vanuit een heel andere positie als vrouw, in een postmoderne maatschappij. Ze maken zich minder illusies over het objectieve karakter van documentaire fotografie en gaan vaak op een eerder ironische kritische wijze om met de klassieke codes van de moderne fotografie.

Het opzet van Matrix is relaties zichtbaar maken tussen klassieke foto's uit de jaren '30 en '40 en actueel beeldend werk. Verschillen en verwantschappen worden in het kijken ontdekt. Het verleden wordt herbekeken in het heden. En omgekeerd.