OKV1966 4ste jaargang

Valerius de Saedeleer is uitsluitend een landschapschilder. Al zijn doeken gelijken op deze boomgaard. Zij zijn van een onthutsende eenvoud: een stuk hemel, een stuk land. De voorgrond is uitgewerkt tot het kleinste detail, de achtergrond suggereert een weidse uitgestrektheid.

Op gevaar af met de deur in huis te vallen, wens ik onmiddellijk te verklaren dat m.i. 'Het ljzertijdperk' behoort tot de allergaafste en allercompleetste meesterwerken van Paul Delvaux. Dit is, in zijn eenvoud en in zijn monumentaliteit een bijzonder schilderstuk, een lyrisch poëma, verrassend, klassiek en toch volkomen van onze tijd. 

Deze 'Piëta' van Albert Servaes is niet slechts een nieuw hoogtepunt in zijn œuvre, doch zelfs tot een van de zuiverste en indrukwekkendste scheppingen van religieuze kunst sinds de middeleeuwen uitgegroeid.

Wat betekent de titel 'Venetië II' ? Giacometti: 'Aangezien ik in het Franse paviljoen der Biennale te Venetië zou tentoonstellen hebben werden ze eenvoudig 'De vrouwen van Venetië' betiteld. Dit beeld is dus het tweede uit voornoemde groep.'

Hoe men ook over abstracte kunst denken mag, toch speelt ze, bewust of onbewust, in ons schoonheidsaanvoelen een werkzame rol. Wanneer velen thans beweren, dat het meesterwerk bij uitstek uit de verzamelingen van het Antwerps Museum de Madonna van Fouquet is.

Om verschillende redenen is de graveerkunst in de zestiende eeuw van zeer groot belang : niet alleen vervulde zij de rol van de hedendaagse fotografie en mechanische reproduktieprocédés maar bovendien werd zij opgevat als onafhankelijke kunsttak.

Leon Spilliaert werd in Oostende geboren in 1881. Zijn prille jeugd valt samen met de bloei van Oostende als internationale badstad, en op het ogenblik dat hij als achttienjarige het penseel voor het eerst ter hand neemt, heeft die bloei zijn toppunt bereikt. 

Met het portret van een Brugse familie door Jacob van Oost de Oude komen we terecht in Brugge's minder roemrijke 17e eeuw. Inderdaad, de eeuw van Rubens, zo glorierijk voor Antwerpen, is voor Brugge misschien wel de meest bloedloze tijd van zijn geschiedenis geweest. 

Het Antwerps Museum bezit vier paneeltjes van de Italiaan Simone Martini, meester van de Siënese school. Twee ervan stellen de Boodschap aan Onze-Lieve-Vrouw voor: het ene de engel, het tweede Maria. Het derde en het vierde zijn toneeltjes uit de Passie des Heren: het ene toont 'De Lanssteek' - dat hier uitvoerig besproken wordt - het andere 'De Kruisafneming'. 

Het portret, een schepping van de Oudheid, is later weer verloren gegaan. De middeleeuwers waren zozeer op het godsdienstige afgestemd dat er voor het individuele nauwelijks plaats overbleef. Pas in de loop van de 14e eeuw duikt het portret weer op en gaat een grote bloei tegemoet.

Roel D'Haese wordt over het algemeen beschouwd als de belangrijkste Vlaamse beeldhouwer van zijn generatie. Hij beschikt over een krachtige verbeelding, en weet die uit te drukken in sterkbewogen vormen. Zijn 'Saraceen', een bronzen sculptuur die hij maakte in 1958 is daarvan een karakteristiek voorbeeld.

Tot het rijk bezit van het Antwerps Museum behoort een klein schilderij dat door zijn uitzonderlijke kwaliteit en zijn subtiel koloriet alle aandacht verdient. Het is een werk van Lucas van Valckenborch die, afkomstig van Leuven, op 26 augustus 1560 in het Sint-Lucasgilde te Mechelen werd ingeschreven en er vier jaar later vrijmeester werd. 

Lismonde is een van die zeldzame kunstenaars die zich hoofdzakelijk wijden aan de tekening. Neemt men bovendien in acht, dat hij dit kunstgenre uitsluitend in wit en zwart beoefent, dan zou men bezwaarlijk zijns gelijke in België kunnen ontmoeten. 

Emile Claus is de Vlaamse vertolker van de zon en het licht. 'Die goede zon', schrijft hij in een brief uit 1913, 'wil mij aan het werk vinden wanneer zij haar stralend licht over Vlaanderen giet'. Van jongsaf werd hij bekoord door het typische licht van onze vochtige hemel en door de wazige lucht die de felle contrasten dempt en toch aan iedere vorm en kleur een diepere trilling.

De abstracte geometrische vormentaal gaat samen met een uitbeelding van de ontwakende belangstelling voor de schoonheid van de machine. Uit een versmelting van die opvattingen, zal een stroming ontstaan waarvan de grondstellingen heden ten dage gevoerd hebben tot een nieuwe vertolking van de geometrische kunst, die in Amerika op art werd geheten.

Het altaarstuk, typisch produkt van de cultuur van de zuidelijke Nederlanden in de 15de eeuw, behoort tot een kunst, die zich inspireerde op godsdienstige thema's en ze tot verhalende voorstellingen verwerkte. 

'Nature morte' noemen het de Fransen en de Italianen, en die benaming is juist. 'Stilleven' noemen wij het, en de Duitsers en de Engelsen, en deze betiteling is subtiel. De artiest die als de schepper van de Vlaamse stillevenkunst in de meest algemene zin beschouwd wordt, is de Antwerpenaar Frans Snijders, tijdgenoot van Rubens. 

Een retabel, zoals het hier behandelde laat-gotische, is een op het altaar als boven-achterwand geplaatst kunstwerk. Het bestaat in die periode meestal uit een gebeeldhouwd middengedeelte - in meerdere vakken verdeeld - en heeft daarnaast twee of meer geschilderde of gebeeldhouwde zijluiken. Het geheel rust vaak op een geschilderd of gebeeldhouwd onderstel, de predella. 

Dit wordt zomaar wat mijmeren over glas. Over het materiaal 'glas' en over drie, tamelijk willekeurig gekozen voorwerpen die uit dat materiaal vervaardigd zijn.

Nagenoeg honderd jaar geleden, in 1865, schilderde Leys, enkele jaren voordien om zijn schilderkunstige verdiensten tot baron geadeld, en na op buitenlandse tentoonstellingen onderscheidingen te hebben behaald door zijn stadsgenoten gefêteerd, dit portret van zijn dochter Lucie.

Petrus Christus (?-1472-73), De Schenkster (Isabella van Portugal ?) met de Heilige Elisabeth, Schilderij op pancel, 59 x 33 cm, niet gesigneerd, niet gedateerd, Groeningemuseum, Brugge.

Géricault heeft geen omvangrijk œuvre nagelaten, iets dat afgezien nog van zijn vroegtijdige dood, hieruit kan verklaard worden dat hij een heel deel van zijn scheppingskrachtige jaren heeft besteed aan het voorbereiden en voltooien van het grote doek 'Le Radeau de la Méduse' thans in het Louvre-museum te Parijs.

Het Museum voor Moderne Kunst te Brussel bezit drie doeken van Paul Gauguin, een der voornaamste baanbrekers der moderne kunst. Het zonnig landschap 'Le Pouldu'  en het kleurrijk portret van Suzanne Bambridge wijzen er op dat hij aanvankelijk in de stijl van het impressionisme werkte. De definitieve, revolutionaire Gauguin openbaart zich echter in zijn ontroerend doek 'Calvarie'.

Op 13 augustus 1506 schreef Giovanni Balducci aan Michelangelo o.m. het volgende : 'Zendt het [beeld] naar Vlaanderen, namelijk naar Brugge'. Het beeld dat hier bedoeld wordt is de witmarmeren Madonna van Michelangelo in de O.-L.-Vrouwkerk te Brugge.

Dit doek van grote afmetingen heeft zijn betekenis te danken aan zijn hoge schilderkunstige kwaliteit en het feit dat het representatief is voor het oeuvre van Ribera. Het verbeeldt een mythologisch onderwerp in verband met Marsyas, een Phrygische bosgeest. De Grieken vertelden van hem dat hij met zijn fluit op zekere dag de god Apollo met zijn lier tot een wedstrijd uitdaagde. 

Over het leven van Joachim Beuckelaer is bitter weinig bekend. Ongeveer alles wat we hierover weten lezen we in het beroemde ' Schilder-Boeck' van Karei van Mander, dat in 1604 te Haarlem verscheen en in 1618 in een verbeterde editie werd uitgegeven.

Het schilderij 'Marteldood van de H. Catharina' wordt niet zozeer besproken in de overtuiging dat het een topwerk is van de Nederlandse schilderkunst maar omdat het geschilderd is door Karel van Mander, die wereldberoemd werd door het 'Schilder-boek' dat hij in 1604 heeft uitgegeven. Met dat boek luidt hij de, in het Nederlands gestelde biografische kunstgeschiedenis in.