Anton Cotteleer - Een nieuw samengesteld gevoel

Het is in die periode dat hij een ‘schubbenpak’ maakte, een kostuum dat helemaal is samengesteld uit stukjes beschilderd doek van (waardeloze) schilderijen die hij hier en daar op de kop had getikt. Het was onlangs nog te zien in de succesrijke tentoonstelling Het Wonderkabinet in het Pand in Gent. Het is als een maliënkolder dat de drager ervan beschermt tegen de buitenwereld. Met kunst als pantser kan je die wel te lijf.

Aan het HISK maakte hij ook een ademende tafel. Een wat rustieke salontafel voorzag hij van een silicone overtrek met dezelfde houttekening. De tafel staat onschuldig in de ruimte wanneer het tafelblad door een niet zichtbare luchtpomp begint op te bollen en weer leegloopt, een wat surrealistisch gegeven dat de ene als bedreigend, de ander als grappig zal ervaren en door weer anderen niet eens opgemerkt wordt.

Anton Cotteleer werkt graag rond de kneuterigheid waarmee we zo vertrouwd zijn en brengt die vertrouwde indruk dan weer uit evenwicht. “Het is een gevoel van dingen die te lang blijven staan en een eigen leven gaan leiden.” De levensstijl van de grootouders en de indrukken die hij opdeed in de leefkamers van de tantes gaan een invloed hebben op zijn werk. Hij creëert met zijn installaties zowel een gevoel van vertrouwdheid als een sfeer van vervreemding. Het is iets wat we bij veel hedendaagse kunstenaars terugvinden. Een Michaël Borremans (°1963) bij ons en een Markus Schinwald (°1973) in Oostenrijk zijn daar meesters in. Niet toevallig vond de grote tentoonstellingsmaker Harald Szeemann (1933-2005) dat er congruenties waren tussen Oostenrijk en België inzake beeldende kunst.

Na zijn academieperiode maakt Anton Cotteleer een tijd deel uit van het kunstenaarscollectief Frigo met Lieven Segers (°1975), Vaast Colson (°1977) en Geert Saman (°1978). Ze zetten acties op voor en met elkaar en rondden het hele gebeuren af met een tentoonstelling.

Heel recent is het beeld Bevalligheden. Het is duidelijk geïnspireerd op de De drie Gratiën van Antonio Canova (1757-1822), een beeld dat in diverse musea te bewonderen valt. Cotteleer heeft er een afbeelding van gezien en die afbeelding als uitgangspunt genomen. Hij heeft het beeld niet gekopieerd, dat was uiteraard ook de bedoeling niet. Hij heeft slechts gedeelten ervan gebruikt, de lichamen zijn niet volledig, hij heeft zich beperkt tot twee torso’s en een onderlijf. Als je zijn beeld ziet, ken je, voel je zijn vertrekpunt en toch is het iets helemaal anders geworden. De beelden van Canova zijn in koel, wit marmer uitgevoerd. Het beeld van Cotteleer is voorzien van een huid in vilt. De hoofden zijn er niet. “Ik streef anonimiteit na door het hoofd weg te laten.” Wel heeft een van de torso’s een waterval van uitstulpingen op de rug. Is het een uitvergroting van een wel zeer weelderige haardos of wat anders? Het is een deel van het beeld en het zou kunnen verwijzen naar de overvloed waarvoor deze dames toch ook staan.

Door de vilten huid wordt het beeld veel tastbaarder, benadert het veel meer een menselijke huid en daarmee ook de tijdelijkheid van ons bestaan. En dat is een van de dingen waar deze kunstenaar naar streeft: hij wil de tijdelijkheid benadrukken en daarom gebruikt hij veelvuldig textiel in allerlei vormen. De erotische kracht van deze beeldengroep ligt uiteraard ook in het gebruik van deze huid en de aanrakingen die door het beeld naar voor gebracht worden. Wanneer de hand van een van de figuren op de bil van de andere ligt in een groep van ‘volledige’ figuren, kan dat als toeval geïnterpreteerd worden, wanneer de figuur echter gereduceerd is tot een onderlijf is het dat niet meer. Merkwaardig is evenzeer dat Anton Cotteleer zijn beelden meestal presenteert op meubelstukken in plaats van op sokkels. Bij Bevalligheden is dat een ronde tafel als een plateau waarop de schoonheden worden aangeboden.

Van 2010 dateert het beeld The Hunter. Die jager wordt gestalte gegeven door een onderlijf met benen, geflankeerd door een vaas of amfoor en een wat ondefinieerbare vorm, een jachtbuit misschien of een hondenkop. Het werk oogt als een stilleven of als een klassiek beeld dat ons wat gehavend uit de oudheid is overgeleverd, toch getuigt het van een bijzonder sterke aanwezigheid. Wanneer het in de ruimte staat trekt het de blik naar zich toe. Het beeld is geheel gehuld in een geruite stof die we misschien met een of ander Brits merk van regenjassen kunnen associëren en de halve menselijke figuur draagt heel duidelijk een onderbroek die op een aperte wijze de aandacht van de toeschouwer op het onderlijf vestigt. The Hunter kan dus wel op dubbelzinnige wijze geïnterpreteerd worden.

Dat dubbelzinnige in Anton Cotteleers werk is van primordiaal belang. Zoals het een goed kunstwerk past, is elk van zijn beelden meerlagig, is het mogelijk om er velerlei duiding aan te geven en is het voor meerdere interpretaties vatbaar. Dat is het wat zijn werk juist zo interessant en boeiend maakt zowel naar inhoud als naar vorm. Het is dan ook heel terecht dat hij in 2014 de belangrijke tweejaarlijkse Grote Prijs Ernest Albert in Mechelen mocht ontvangen, goed voor 7.500 euro. Hij werd er door de jury geselecteerd uit een reeks van hoog gekwalificeerde inzendingen van de fine fleur van onze beeldhouwers, dat maakt zijn verdienste alleen maar groter. We kijken met belangstelling uit naar zijn verdere evolutie. Ondertussen is hij niet enkel bedrijvig als kunstenaar, hij geeft ook als les aan de Antwerpse Koninklijke Academie voor Schone Kunsten waar hij met tal van collega’s de volgende generatie studenten beeldhouwkunst begeleidt en inspireert.