Wie regelmatig een museum ergens in de wereld bezoekt, weet dat er zowat overal Vlaamse schilderkunst te bewonderen is. Het was nu eenmaal een topexportproduct. Maar dat er zelfs in het verre Cuba Vlaamse meesters van een hoog niveau te bewonderen zijn, blijft een verrassing.
Vlaamse schilderkunst in Cuba
Artikel
Het was de Antwerpse uitgever en kunstliefhebber Bruno De Vos, een Cuba aficionado, die de werken ontdekte. Hij maakte er een fraai boek over, ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het Cubaanse Museum voor Schone Kunsten. Op de eerste dertig bladzijden antwoordt de Cubaanse conservator op de vraag hoe al die schilderijen in hemelsnaam in Cuba zijn beland. Veel heeft te maken met verschillende religieuze orden die zich tijdens de Spaanse overheersing ook op Cuba vestigden.
Met de oprichting van de Cubaanse Republiek in 1902 groeide de vraag naar nationale instellingen die mee de identiteit van het jonge land konden bevestigen. Zo ontstond het Museo Nacional in 1913. Een oproep om de verzameling uit te breiden leidde onder andere tot een gift van een zestiende-eeuws Vlaams werk, gecatalogeerd als De Heilige familie van Hans Memling (ca. 1430-1494). Het werk kwam van een Cubaans schilder die het geërfd had van zijn vader. In 1913 gaf de San Alejandro Academie 23 schilderijen in bruikleen waaronder een toeschrijving aan Frans Pourbus II (ca.1592-1622).
In 1955 kreeg het museum een nieuwe locatie, wat opnieuw aanleiding was voor de schenking van een reeks werken waaronder Portret van een dame van Cornelis De Vos en Ecce Homo, een anoniem werk van de Antwerpse School uit de zestiende eeuw. Tijdens en na de Revolutie in 1959 verlieten heel wat gegoede burgers het land en lieten hun kunstcollecties achter. De regering droeg die werken over aan staatsinstellingen zoals het Nationaal Museum. Eén van de belangrijkste aanwinsten gebeurde in 1989 wanneer via een uitwisseling vier topwerken in het museum belandden, zoals een Jacques Jordaens, een Erasmus Quellinus II, een Dirck Vellert en een Antoon van Dyck. Met de renovatie in 2001 kreeg het museum een Vlaamse waar alle schilderijen in hun glorie te bewonderen zijn.
In het tweede hoofdstuk gaat de kunsthistoricus Jonas Slegers dieper in op de betekenis van het kunstbezit van het Nationaal Museum. Per eeuw duidt hij de werken in relatie met gelijkwaardige stukken in andere musea of privéverzamelingen. Het Cubaanse museum bezit heel wat topstukken, zoals een opvallende Bouw van de Toren van Babel, vooralsnog niet toegeschreven, en een Triptiek met de Heilige Familie uit de omgeving van de Meester van de aanbidding van Rijsel. Hoofdbrok van het boek is de verzameling zeventiende-eeuwse schilderkunst waarvan het museum maar liefst 55 stuks bezit. Een derde hoofdstuk behelst dan de volledige catalogusnota’s met telkens een mooie kleurenreproductie. Alles samen een fraai en verrassend boek dat dankzij de volharding van een geëngageerde uitgever tot stand kwam.
Boeken
Jonas Slegers
De Vlaamse en Belgische Schilderkunst in het Musea Nacional de Bellas Artes de Cuba
32 x 24 cm, 400 blz., garengenaaid, harde kaft - € 40 (Promocode OKV ipv € 49,5 winkelprijs) - uitgeverij Stockmans: Te bestellen via [email protected]
