In de rubriek STROOMOPWAARTS verkent Tamara Beheydt de Belgische hedendaagse kunst. Haar oog valt op kunstenaars die, klimmend naar de top, tegen de stroom in durven gaan: met verrassende onderwerpen, met vernieuwende technieken of met pertinente vragen. Deze maand: Tramaine de Senna in M HKA.
STROOMOPWAARTS: No perfect paradise
Artikel
Eindelijk is het zover: het eerste museumbezoek sinds de lockdownmaatregelen wegens COVID-19 van kracht werden. Gewapend met mondmasker en desinfecterende handgel trek ik naar het M HKA in Antwerpen, waar de tentoonstelling – gelukkig! – verlengd werden tot eind augustus. De grootste verrassing was de presentatie van Tramaine de Senna, een jonge Amerikaanse kunstenares, die nu in Antwerpen woont.
Onder de naam ‘In Situ’ maakt M HKA ruimte voor middelgrote solotentoonstellingen van jonge tot gevestigde kunstenaars. Het is vooral de bedoeling dat er nieuw werk getoond wordt. Tramaine de Senna (1981) werd geboren in San Francisco. Ze studeerde kunst en architectuur aan Berkeley in Californië. In 2013 haalde ze een artistieke master in Breda en in 2015 was ze laureate aan het HISK in Gent.
De tentoonstelling barst van de kleuren, printjes en glitterstofjes. De Senna is geïnspireerd door de esthetiek van de jaren tachtig en deinst niet terug voor een beetje kitsch. Ook de titel MASTERBLASTER evoceert een kitscherige eightiessfeer. Ze werkt met een enorme variëteit aan materialen, van keramiek tot karton en van stoelen tot stoffen. In al haar ondernemingen lijkt collage de benadering: altijd spelen lagen een rol.
Tramaine de Senna in M HKA
© Christine Clinckx
Godzilla
De kunstenares houdt duidelijk niet vast aan één medium, maar uit haar werk spreekt veel liefde voor materialen. Eigenlijk wil ik alle werken in de tentoonstelling aanraken. De hangende vliegvissen, die zacht en glanzend boven mijn hoofd zweven, of de poot van Godzilla, die ondanks zijn keramieken uitvoering ook een soort koddige molligheid bezit.
Die poot is trouwens exemplarisch voor het denkproces van De Senna. Een van de belangrijkste aspecten in haar oeuvre, benoemt De Senna zelf als de ‘migratie van vormen’. Net als haar uitvoering is ook de betekenis van een werk gelaagd. Als onderdeel van haar werkproces onderzoekt ze eigenlijk hoe bepaalde figuren of verhalen, zoals Godzilla, een parcours van betekenis afleggen in een culturele beleving.
Godzilla is een mythische figuur, uitgegroeid tot een Hollywoodblockbuster en een aanwezigheid in de populaire cultuur. Maar het beest staat niet los van politieke connotaties: zijn (of haar) ontstaan is een gevolg van de atoombom op Hiroshima. Ook die keramieken poot is, ondanks de snoepkleurtjes en lichte glans, dus niet onschuldig.
Tramaine de Senna in M HKA
© Christine Clinckx
Bobbejaan en het exuberante leven
De Senna is zelf uit het ‘wilde westen’ afkomstig en ontdekte in België de merkwaardige persoonlijkheid van Bobbejaan Schoepen (1925-2010). Ze bewondert naar eigen zeggen zijn neus voor zaken en de unieke identiteit die hij voor zichzelf creëerde. ‘Mensen die op zo’n exuberante manier leven, dat vind ik inspirerend, en opbeurend.’
De auto van Bobbejaan, een Pontiac, is afgebeeld op het grootste werk in de tentoonstelling: een textiel assemblage van meer dan vijf meter lang. Naast de auto sieren ook andere ‘wilde westen-motieven’, zoals pistolen en paarden, het werk. Het is een ode aan Bobbejaan en de verbeelding waarmee hij zijn identiteit vormgaf, maar kan ook een interessante vraag vormen: als hij van al deze symbolen en attributen gestript is, hoe ziet zijn persoon er dán uit? Of: wie is de Bobbejaan die we nooit zagen, welke obstakels overwon hij achter de schermen?
Tramaine de Senna in M HKA
© Christine Clinckx
Verzet tegen schoonheid
Ondanks hun kleurrijke, vriendelijke vormen, lijken De Senna’s beelden een soort verzet tegen de assumptie dat al het getoonde mooi moet zijn. Ze speelt vooral met dat esthetische gegeven van mooi en lelijk. Godzilla wordt doorgaans als een lelijk monster afgebeeld, maar de poot die zij hier van hem boetseert, heeft een elegante pastelkleur. De kleuren passen zo mooi bij elkaar, afgewerkt met wat ‘glam’, dat het weer bijna een beetje afstotelijk wordt. Haar kleurpaletten en -patronen ontleent de kunstenares aan vele observaties van de popcultuur, met name van televisieprogramma’s voor kinderen. Die zijn kleurrijk en vreugdevol – maar soms doen ze ook wel wat pijn aan je ogen.
De Senna’s wereld is er geen van conflict. Ze benadert materialen, kleuren en onderwerpen met een vriendelijke openheid en dat is ook wat haar werken uitstralen. Op een niet-agressieve manier stellen ze vragen over schoonheid, esthetiek, appropriatie, vermenging en hergebruik van culturele motieven, kleuren of figuren. De betwistbare schoonheid van haar nochtans complementaire materialen en kleuren wringt hier en daar. ‘There’s no such thing as a perfect paradise,’ om even een favoriete quote van Golden Earring-frontman Barry Hay te ontlenen.
De Senna vertaalt patronen, kleurpaletten en figuren uit de populaire cultuur, zonder hierover te oordelen, maar eerder als een teken van de vermenging van vormen en motieven. Alles komt ergens vandaan en alles migreert weer naar iets anders: objecten, personages en symbolen kennen hun eigen ‘circle of life’. De Senna’s werken zijn niet zozeer representaties van een cultuur, als wel van de metamorfose die culturele elementen kunnen ondergaan.
Tentoonstelling
Tramaine de Senna. MASTERBLASTER loopt tot 23 augustus in het M HKA (In Situ), Leuvenstraat 32, Antwerpen.
In juli wordt een nieuwe sculptuur van Tramaine de Senna ingehuldigd in het Stadspark in Antwerpen, een commissie van de stad Antwerpen in het kader van Kunst in de Stad.
