Pieter Jan Martyn - Vertroebelde beelden en herkenning

Pieter jan Martyn speelde als kind in het atelier van zijn vader, de succesvolle schilder Hervé Martyn. Hij mocht er volop tekenen. Aan tekenmateriaal was er geen gebrek en het jongetje kon er ongebreideld zijn fantasie uitleven.

Pieter jan Martyn (°1986) verliet voor het vijfde middelbaar de Avelgemse scholen en ging op internaat in Sint-Lukas in Gent. Hij kreeg nieuwe vrienden en het weekend moest hij thuis, zonder hen, doorbrengen. Om de tijd te doden, begon hij te schilderen. Het werd na een tijd een lucratieve hobby. Hij schilderde filmstills en filmaffiches na en kon die in een of ander beginnend restaurant exposeren en verkopen. Het bracht genoeg op om opnieuw verf en doek te kopen. “Anderen hadden een vakantiejob, ik deed dat. Het was zeer commercieel werk.”

Na zijn humaniora studeerde Pieter jan Martyn toegepaste grafiek en vormgeving in het hoger kunstonderwijs. Hij moest een diploma met enige toekomst halen. Toen hij eenentwintig was schilderde hij een werk dat hij nog steeds bewaart. Het ziet er niet uit. “Het is geen goed werk,” zegt hij: “maar ik zag dat toen anders, het kwam los van de rest, er gaat een zekere spanning van uit, het lijkt onaf, het is nog in de schetsfase en toch is het beeld heel herkenbaar.” Het gaat om een still uit de film Control van Anton Corbijn over de band Joy Division en de figuur van leadzanger en songwriter Ian Curtis, die zich van het leven benam. “Het is een filmstill waarop ik het beeld compositorisch verschoven heb tot ik het beter vond en waarbij ik uiteindelijk heel erg ben afgeweken van het oorspronkelijke beeld. Ook al is het geen goed werk, het is wel het eerste waarvan ik vond dat het iets was dat ik niet had nageschilderd, maar dat iets van mezelf was.” Het is een schilderij dat gemaakt is met houtskool en acrylverf, materiaal dat toen ruim voorhanden was bij hem thuis.

Pieter jan Martyn: “Sinds die periode ben ik altijd op zoek naar schimmigheid, naar verwering door het gebruik van verschillende materialen. Ik wil een nostalgisch effect bereiken waardoor de kijker een vorm van herkenning ervaart, zonder daarom een formele herkenning van een bepaalde persoon of gebeurtenis te ambiëren. Ik wil het gevoel opwekken dat je een beeld al ergens gezien hebt en dat tracht ik te doen door de indruk van het werk naar mijn hand te zetten.”

Hij maakte in 2012 een reeks werken rond het proces van Nürnberg (1945-1946) waar een internationaal militair tribunaal de Duitse oorlogsmisdaden veroordeelde. Hier werden de verantwoordelijken gestraft en niet meer het hele land, zoals dat gebeurde na de Eerste Wereldoorlog. Het proces heeft een grote impact gehad op ons huidig internationaal rechtssysteem. Martyn schildert in deze reeks de beklaagden in afzonderlijke portretten die enigszins herkenbaar zijn en die op die manier een historisch kader scheppen. In een tweede gedeelte schildert hij groepsportretten zowel van de beklaagden als van de rechters. Hier zijn de figuren niet of minder herkenbaar, ze lijken anoniem. Alle schilderijen in dit onderdeel van de reeks krijgen de titel The Jury, een titel die eerder slaat op de positie van de toeschouwer. Hoe kijken wij naar processen in de media? Zijn reeks Tales of Autumn, die hij een tweetal jaren geleden maakte, was eveneens wat controversieel. Hier gaat het over de Rote Armee Fraktion, ook bekend als de Baader-Meinhof- Groep. Ook deze reeks maakte hij om in Duitsland te tonen. Hij was door zijn vaste galeriehouder, Ulf Schroeder, gevraagd voor een tentoonstelling in het Kunstverein Peschkenhaus in Moers. Martyn was bezig met werken te maken rond de brand in de Innovation in 1967, waarover twijfels bestaan of het al dan niet ging om een aanslag. Dat was ook in de Duitse pers opgepikt en zijn galeriehouder vertelde hem dat Andreas Baader, later leider van de terreurcel, geïnspireerd door de brand in de Innovation in Duitsland aanslagen op warenhuizen heeft gepleegd. Zo kon Martyn de link leggen met de Duitse geschiedenis en kon de thematiek verder worden uitgewerkt. Hij maakte hierbij gebruik van iconische foto’s die in de Duitse pers waren verschenen en een ruime bekendheid hadden bij onze Oosterburen. Onder meer de foto van de in 1970 door een politieman in burger neergeschoten Benno Ohnesorg, tijdens een studentenprotest tegen het bezoek van de toenmalige sjah van Perzië, was één van zijn inspiratiebronnen. In zijn bronnenmateriaal gaat hij ruim om met de thematiek en vult die aan met fictieve beelden. De fictie en de realiteit vloeien in elkaar over.