Michelangelo Buonarotti - De Madonna met het Kind

Michelangelo Buonarotti werd inderdaad op 6 maart 1475 te Caprese geboren, waar zijn vader een tijdlang burgemeester was. Zijn familie beroemde zich op een oude adellijke, maar verarmde afkomst. Niet lang na zijn geboorte verhuisde het gezin naar Settignano bij Florence, waarna hij achtereenvolgens bij een schilder en een beeldhouwer in de leer ging.

Michelangelo's leertijd moet omstreeks 1494 beëindigd zijn. Wij treffen hem dan achtereenvolgens aan in Venetië, Bologna en Rome, waar een van zijn eerste belangrijke werken ontstaat, de beroemde 'Piëta' in de Sint-Pieterskerk. In de jaren 1501-1505 is hij terug in Florence werkzaam, waar hij enkele zeer voorname beelden vervaardigt, waaronder de Brugse Madonna. Zijn verdere levensloop, vaak gekenmerkt door politieke conflicten en religieuze spanningen, speelt zich als in een herhaalde pendelbeweging af te Rome en te Florence. In eerstgenoemde stad zou hij o.m. het grafmonument van paus Julius II, - met het beroemde Mozesbeeld - in marmer uitvoeren, en de befaamde fresco's schilderen van de Sixtijnse kapel; in Florence o.m. de indrukwekkende beelden verwezenlijken voor de Medici-kapel in de kerk van San Lorenzo.

Op 18 februari 1564 overleed hij te Rome in de ouderdom van bijna negentig jaar. Niet alleen als beeldhouwer en schilder, maar ook als architect en dichter heeft hij meesterwerken nagelaten, die tot het onvervreemdbaar erfgoed van de mensheid blijven behoren.

Wie de Brugse Madonna confronteert met voorstellingen van het thema 'Maria met het Kind' zoals het door vroegere meesters werd geschilderd of gebeeldhouwd, komt spoedig tot de vaststelling dat de visie van Michelangelo grondig afwijkt van de traditie. Hier is geen sprake meer van een teder naar mekaar toeneigen van Moeder en Kind; hier is geen zoete glimlach meer die beiden verbindt in een eenvoudige menselijke toenadering. De figuren schijnen integendeel een afzonderlijk bestaan te leiden, hoewel ze onafscheidelijk verenigd zijn in de gesloten eenheid van het marmeren blok, evenals door de handdruk van Moeder en Kind, en de geborgenheid van het Kind in de plooien van de mantel. Enigszins afwezig, ongenaakbaar terughoudend in het gelokene van haar ogen, de koele gestrengheid van haar gelaat en het ietwat smartelijke samenpersen van haar lippen, staart Maria over het Kind heen in een ijlte die niet te peilen is. Maar, uit dit ietwat apathische gelaat schijnt daarna een onbestemde weemoed, als van uit de kern van het marmer tot ons door te dringen, als een weeklagende melodie, die nauwelijks hoorbaar ergens in de verte wordt aangeheven.

Dan eerst ervaren wij dat de kunstenaar op een aangrijpende wijze heeft uitgedrukt het voor Maria ondraaglijk besef van Jezus' toekomstige verlossende offerdood, en tegelijk de moeizaam verworven berusting in die onontkoombare voorbeschikking. Een broos evenwicht werd bereikt dat elk ogenblik zou kunnen worden verstoord. Het Kind dat aanleunt tegen zijn Moeder, kijkt dromerig naar omlaag, in de richting van de toeschouwer, maar met een blik die eerder naar binnen is gekeerd. Eerst lijkt het ons alsof het glimlacht, maar vanuit een andere gezichtshoek drukt het gelaat veeleer een meewarige gelatenheid uit, die onverenigbaar schijnt te zijn met de gezonde molligheid van het bloeiende kinderlijfje. Wie het wondere samentreffen heeft waargenomen van de afzondering en de samenhorigheid van de figuren, en van de smartelijkheid en de berusting in de gelaatsuitdrukking, beseft dat de vormgeving van het beeld in zijn geheel uit eenzelfde gevoelskern is ontsproten.