De status van onze planeet

Galerie Geukens & De Vil is met deze kunstwandeling niet aan haar proefstuk toe. Het is een vervolg op Ecce Homo of Zie de mens, die vijf jaar geleden plaatsvond. Voor Finis Terrae werken Yasmine Geukens & Marie-Paule De Vil samen met Lien Craps & Eric Rinckhout. De voorbije vijf jaar is er op onze planeet veel gebeurd. Finis Terrae klinkt dramatisch, vandaar de ondertitel Het einde, een begin. Naast doemdenken, willen ze ruimte bieden aan hoop en alternatieven. Hoe kunnen we anders leven? De titel verwijst ook naar de het geografische einde van de aarde, de scheidingslijn tussen land en zee. De grens tussen bekend en onbekend, eindig en oneindig spreekt tot de verbeelding. Het ene roept het andere op. Het leven bestaat uit polariteit. Dat vinden we terug in de ondertitel. Via begrenzing bekijken en begrijpen wij de wereld. De dingen die we opdelen, definiëren we met taal om ze te bevatten.

Wat onbegrensd is en we niet kennen of begrijpen, boezemt angst in. Het videowerk Wildfire van David Claerbout toont een weergaloos spel met polariteit. Een idyllisch bos wordt getroffen door een hevige brand. Het is een digitale constructie, toch voelt het alsof we middenin in die vlammenzee vertoeven. De omslag van leven naar vernietigen is huiveringwekkend, maar we blijven gebiologeerd kijken naar de pracht van het vuur. Wildfire is te zien in de gotische Sint-Niklaaskapel uit 1422. Op zich al een bijzondere en weinig gekende plek, die de intensiteit van de ervaring versterkt. De installatie van Sven ’t Jolle gaat expliciet over grenzen. We willen een veilige wereld. Hekken zijn er om kinderen te beschermen tegen verdrinking, maar sluiten ook mensen uit die niet welkom zijn.

Het samenbrengen van erfgoed, architectuur, oudere en recente kunst zorgt voor een boeiende combinatie. Jammer genoeg gebeurt dat niet vaker. Het leidt ons naar plaatsen of toont zaken die we zelf misschien niet opzoeken maar die ons verrassen wanneer we ermee in contact komen. Finis Terrae toont verrassende dialogen tussen generaties en kunstwerken. Dat biedt een andere blik op kunst uit diverse periodes. Al eeuwenlang spreekt kunst aan door op een pakkende manier de wereld te verbeelden waarin we vertoeven. Dat gebeurt steeds met een eigentijdse blik. Het vanitasschilderij van Jan Van Imschoot sluit mooi aan bij dat genre uit de zeventiende eeuw in Snijders&Rockoxhuis. Details verraden toespelingen naar onze huidige maatschappij. De vanitasschilderijen van Sanam Khatibi zijn klein maar krachtig. De stillevens baden in het licht tegen een zwarte achtergrond.

Cindy Wright schildert een berg organisch afval en wijst op voedseltekort en -verspilling. De sculptuur van Berlinde De Bruyckere fascineert door de texturen en kleuren. Beide werken gaan een boeiende interactie aan met taferelen uit de zestiende en zeventiende eeuw over jacht en visvangst. Nicolás Lamas wijst op de evolutie van technologie in het overdragen van kennis. Vanuit de drukkerij van het Museum Plantin-Moretus en omringd door oude drukpersen, kijken we naar de letterkamer, waar kopieermachines dienen als sokkel voor bustes uit de oudheid. In een andere zaal komen de bronzen, geometrische vorm en kleitabletten van Louis De Cordier goed tot hun recht. De dialoog tussen de installatie van Elise Peroi en een zaal met wandtapijten is bijzonder sterk. Haar werk ademt de broosheid en schoonheid uit van het natuurlijke landschap dat ons omringt.

Verschillende kunstenaars kiezen voor escapisme of verlangen naar een paradijselijke wereld. Opmerkelijk is de Hortus Conclusus (besloten tuin) die landschapsarchitect Ronald van der Hilst in de tuin van de St. Joriskerk aanlegt. De tuin bevat referenties aan het aards paradijs en is een oase van rust, schoonheid en biodiversiteit. Het sublieme en de kracht van de natuur zien we in het dreigende en oneindige zeelandschap van Thierry De Cordier. Emmanuel Van der Auwera geeft een digitaal paradijs weer. Zijn video-installatie toont een verzameling beelden van het digitale platform virbela. In dit metaversum vonden avatars tijdens de Covidcrisis hun toevlucht voor meetings of sociaal contact. 

 Finis Terrae toont weinig hoop, maar duidt op de samenhang van wat er gaande is op onze planeet. Sofie Muller verbeeldt dat door paddenstoelen op oude topografische kaarten te schilderen. Daarmee verwijst ze naar het ondergrondse netwerk dat organismen op aarde verbindt. De installatie van Otobong Nkanga gaat over in verbinding blijven met de natuur. We zien een tapijt, stenen, etherische oliën en kruiden met een helende kracht, waarbij een touw de verbinding vormt. Connecties vormen, vinden we ook in het samenbrengen van al die kunstenaars, kunstwerken en locaties. Ook de samenwerkingen tussen erfgoedplaatsen en de dialogen op de locaties heffen grenzen op. De thema’s die in Finis Terrae aan bod komen, tonen hoe het ene het andere uitlokt en in stand houdt. Goede kunst creëert openheid en maakt ons bewust van hoe we denken en handelen. Ons begrensd en partieel denken vormt geen probleem. Het is noodzakelijk om het geheel niet uit het oog te verliezen. Alles staat met elkaar in verbinding.