In beeld: De glimlach van Bratkov

Herhaaldelijk hoor ik Sergej Bratkov zichzelf bestempelen, als een 'kameleon' en even vaak wijst hij mij op het belang van het vasthouden van het ogenblik. "Als fotograaf neem ik de houding van een kameleon aan. Ik werk met een maximum aan empathie." Niet dat Bratkov de wereld vanuit een soort candid camera bekijkt. Hij verbergt zijn aanwezigheid niet, zijn bedoelingen daarentegen worden pas post factum duidelijk. Erger nog, het zijn meestal andermans bedoelingen die tot groteske uitvergrotingen leiden. Het kan choquerend voorkomen dat hij een hele reeks kinderen in uitdagende houdingen van minipornosterren met dito outfit portretteert. De opnamen kwamen tot stand op uitdrukkelijke wens van de ouders. Hetgeen de kinderen ervan vinden staat niet perse op hun gezicht te lezen. Het zielige decor, een tot op de draad versleten zetel of een kramakkelig krukje, aftands behang, een deprimerende badkamer in ondefinieerbare Comeconpasteltinten, geeft een extradimensie aan de goedkope glamour van lippenstift, sigaretten en vampposes van de veel te jonge modellen. De fotograaf registreert schijnbaar op bestelling.

De verleidingen van de reclame, haar gespeelde opgewektheid, om maar te zwijgen over haar impact op de nieuwe consumenten, vindt Bratkov na vijftien jaar nog altijd een onuitputtelijk speelterrein. Het reclamepaneel is een artistieke hefboom van belang, de installatiekunst uitvergroot tot de afmetingen van een stad, van een land. In het SMAK confronteert hij ons ermee door een installatie met liggende billboards (omvergevallen of omgegooid, vandalisme of vergelding?). Wie de moeite neemt om de begeleidende tekst te lezen, verneemt dat het spel ook gevaarlijk had kunnen zijn. Bratkov was zelf betrokken bij een reclamecampagne waarin hij een vroegere campagne voor gsm's handig en met de nodige humor recycleerde tot een promotie voor een nieuw wodkamerk. Er kwam narigheid van en terecht heeft hij toen voor een gevangenisverblijf of erger gevreesd.

"Fotografie is macht," zegt Sergej Bratkov breed glimlachend. Hij speelt op de woorden, meen ik achter dat lachje te lezen. Hij weet dat wij dat op dubbelzinnige manier interpreteren bij het zien van zijn foto's van de 'special forces', de paramilitaire formaties die onder meer de strijd met het terrorisme aanbinden. Wij zien scherpschutters in actie, evenals individuele portretten met op de achtergrond een hevig oplaaiende vuurgloed die niets aan de verbeelding overlaat. Zes van die expressieloze tronies sieren de Hortahal van het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel. Gekoppeld aan opschriften met daarop de namen van diverse Moskouse straten in cyrillisch schrift, roept hij zo de sfeer van een Moskous metrostation op.

Bratkov is tuk op installaties en op de directe impact ervan op de toeschouwer. Of de ordehandhavers bescherming of bedreiging uitstralen, laat hij ons dus zelf uitmaken. De kunstenaar zadelt ons met een stukje dubbelzinnigheid op, die dubbelzinnigheid die de modale Rus dagelijks aan den lijve ondervindt. De fotograaf is misschien een kameleon, maar hij staat niet buitenspel.