Anoniem - Barokke pronkkast

In zijn voortreffelijke catalogus van de meubelcollectie van het Rijksmuseum te Amsterdam verwijst de bekende Nederlandse meubeldeskundige Th. H. Lunsigh Scheurleer, teneinde de wetten en gebruiken van een middeleeuws meubelmakersambacht in de Nederlanden te illustreren, naar wat men weet over het schrijnwerkers- en timmerliedengilde van de Vlaamse kunststad Brugge. De inrichting van het oude Brugse meubelmakersbedrijf is immers vrij goed bekend dank zij een niet meer zo recente, in 1909 verschenen studie van A. Van de Velde. Wat deze publikatie echter enigszins verouderd en onvolledig maakt is de relatief beperkte aandacht, die er aan de bewaarde produktie wordt besteed, en vooral het gebrek aan een uitvoerig stijlkundig en esthetisch overzicht ter zake.

De grondige kunstgeschiedenis van het Brugse meubel dient nog geschreven te worden. Overigens zou het zeer groot aantal meubelstukken dat in de oude Brugse kerk- en kloosterinrichtingen bewaard is gebleven, een nieuwe synthese ruimschoots rechtvaardigen, te meer daar verschillende instellingen zich ook te Brugge door de tegenwoordige antiekrage van veel verzamelaars laten verleiden om tersluiks - ten overstaan van de openbare instanties - het een of ander oud meubel tegen grof geld van de hand te doen. In de mate van het mogelijke waken het Brugse stadsbestuur en zijn museumdirectie erop dat het lokale meubelpatrimonium ter plaatse zou blijven. Zij trachten sommige te koop gestelde stukken voor het stedelijk kunstindustrieel museum, het welbekende Gruuthuse te verwerven. Zo heeft dit museum enkele jaren geleden een belangrijke reeks kunstwerken gekocht die door het Brugse klooster der Zwartzusters op de markt werd gebracht. Tot die aanwinsten behoorden twee prachtige barokke kasten, die de stoffering van het Gruuthusemuseum in belangrijke mate verrijkt hebben.

 In het midden van de met grillig verstekwerk beklede deuren, is telkens door een personage in half-verheven beeldhouwwerk één van de vier seizoenen afgebeeld. Van links boven naar rechts onder herkennen we de lente, zomer, herfst en winter. Iedere jaargetijdefiguur is bovendien temidden van dat verstekwerk in een floraal opgevatte cartouche opgenomen. De verticale stijlen, die deze deuren flankeren en scheiden, vertonen religieuze figuren. De over de twee verdiepingen van de kast doorlopende zijstijlen bezitten tweemaal drie godsdienstige kariatiden in hoogreliëf.

Zij dragen Ionische kapitelen en rusten op consoles van dubbele voluten, die onderaan overgaan in weelderige druiventrossen. Aan de onderkant lopen al die rijk plastisch bewerkte stijlen op een leeuwenklauw uit. De drie kariatidefiguren van de bovenkast stellen van links naar rechts de H. Petrus, Christus met de wereldbol en de H. Paulus voor. De drie kariatidenfiguren van de onderkast beelden de drie Goddelijke Deugden uit: van links naar rechts, de Hoop, de Liefde en het Geloof. De typisch barokke kap van deze Brugse 'Vier Seizoenen'-kast bestaat uit een sterk geprofileerde kroonlijst met drie mooie verkroppingen in het verlengde van de stijlen, en onderaan een gelijkaardig verkropte architraaf, met tussen beide een zogenaamde arabeskendecor, dat bovendien tussen het sierlijke rank- en bladwerk van dit typisch renaissancepatroon met speelse, naakte putti gevuld is. Het arabeskendecor van de lade loopt door op de twee kastzijwanden, die overigens in vlakgehouden panelen bewerkt zijn. Vooraan rust het geprofileerde en eveneens verkropte voetstuk op twee zogenaamde bolpoten.

De 17de-eeuwse pronkkast uit het Gruuthusemuseum is dus niet alleen een prachtig voorbeeld van de Brugse meubelnijverheid uit vroegere tijden, maar ook een les over barokke meubelarchitectuur en -compositie. De vakkundige constructie van dit uitbundig gedecoreerde meubel getuigt meteen van gedegen Vlaamse stielkennis en barokke 'design'.