Africalia '03 - Een Afrikaans seizoen in België

Cultuur inzetten als voornaamste middel in het streven naar menselijke en duurzame ontwikkeling.  Een concept dat werd voorgesteld tijdens de akkoorden van Conotou (juni 2000) en Belgisch staatssecretaris voor ontwikkelingssamenwerking Eddy Boutmans heeft het ter harte genomen. In 2001 richtte hij Africalia op, een project dat zich toespitst op de ondersteuning van creatie en cultuur in Afrika. Cultuur in de ruime betekenis van het woord.  Het begrip omvat werkingsmiddelen, gebruiken, personen en kennis die de transformatie van de Afrikaanse maatschappijen in goede banen kunnen leiden. Essentieel is ook dat Africalia een volwaardig partnership wil zijn. België treedt dus niet op als promotor of geldschieter, maar als partner die op een vruchtbare wijze wil samenwerken met de Afrikaanse culturele actoren.

Uitwisselingen stimuleren en het mogelijk maken voor intellectuele en artistieke producties om te circuleren doorheen landen, regio's en subregio's van Afrika. Reële behoeftes en Africalia wil ze realiseren. In 2002 werden reeds een zestigtal projecten in verschillende artistieke disci­plines ondersteund. Naast facetten als doorstroming en uitwisseling, moeten de projecten duurzaam zijn en aangeboden worden door een culturele operateur die in Afrika werkt. In 2003 worden structurele initiatieven voortgezet. Het project moet ook in België zichtbaar worden, want deze evenredige verrijking van Noord en Zuid levert ons een Afrikaans  seizoen op.

Sinds de jaren '90 van vorige eeuw is de hedendaagse Afrikaanse kunst niet meer weg te denken uit de internationale artistieke scène.  Het einde van de apartheid, globalisering en het nomadisme in de kunst; het zijn allemaal bepalende factoren geweest voor de ontsluiting van het internationale kunstcircuit.

De aanwezigheid van niet-westerse kunst heeft een vurig debat en een boeiend discours opgeleverd. Kijken naar kunst in een mondiaal perspectief betekent immers herbezinning op een esthetisch oordeel.  Het betekent vooronderstellingen en uitgangspunten kritisch onder de loep nemen. Het dominante westerse referentiekader als ijkpunt in vraag (durven) stellen. Zo ontstaat er ruimte voor dialoog en is er uitwisseling met andere kunstbegrippen mogelijk.

Eén van de tentoonstellingen die van grote invloed is geweest voor het debat was Okwui Enwezor's "The short century: Independence and Liberation Movements in Africa, 1945-1994". De curator van de voorbije Documenta toonde er mee aan hoezeer eurocentrisme het ontwikkelen van expertise op het gebied van niet-westerse kunst verhindert. Hij besteedde ruime aandacht aan de context waarin de Afrikaanse kunst tot stand kwam en komt. Kunst kan immers niet los gezien worden van machtsverhoudingen, politieke verhoudingen en economi­sche en sociale feiten.

Aanvullend op TRANSFERTS, wordt aan 5 belangrijke hedendaagse kunstenaars uit Afrika een monografische tentoonstelling gewijd.

Santu Mofokeng en Andrew Tsabangu zijn beiden Zuid Afrikaanse fotografen. Als anti-apartheidsmilitant, straatfotograaf en reporter is Mofokeng sinds het begin van de jaren '90 één van de markantste figuren van de hedendaagse Afrikaanse fotografie. Zijn bekendste werk is wellicht 'the black photo Album /Look at me" uit 1997. Als onderzoeker verbonden aan de faculteit sociale wetenschappen van de universiteit van Witwatersrand verzamelde hij originele private foto's van zwarte families uit de arbeidersklasse, periode 1890-1950. Hij maakte nieuw afdrukken van deze vergeten, anonieme portretten. Een document van onschatbare waarde. Mofokeng positioneert zijn praktijk als een alternatief op de collectiviserende en inhumane operaties van "het archief'. Een herbezinning op de notie van culturele identiteit, geconstrueerd door concepten als "Soweto" en "townships". Andrew Tshabangu, opgeleid en gesteund door zijn stadsgenoot Santu Mokofeng, maakt deel uit van de jonge generatie Zuid Afrikaanse fotografen die zich engageren om de complexe  situatie van de post-apartheid in beeld te brengen.  Zijn beklijvende foto's getuigen van een sterke sociale bewogenheid.

Met Donald Odili Odita is ook de heden­daagse Afrikaanse schilderkunst vertegenwoordigd.  Zijn abstracte composities van fel gekleurde, horizontaal zigzaggende vlakken roepen een mysterieuze ruimtelijkheid op. De suggestie van uitdijende landschappen. Pulserende ritmes die de blik van de toeschouwer meezuigen.  Odita integreert in zijn oeuvre tal van Euro-Amerikaanse en Afrikaanse invloeden, gaande van traditioneel Afrikaans textiel, referenties naar Hard Edge schilderkunst tot digitale beelden en elektronische muziek.

Sue Williamson, een multimediakunstenares uit Kaapstad engageerde zich tijdens de jaren '70 en '80 voluit in de strijd tegen de apartheid. In haar oeuvre grijpt ze regel­matig terug  naar thema's als de vergankelijkheid van herinneringen, de vervalsing van de geschiedenis, en de huidige noodzaak van verzoening tussen zwart en blank. Williamson is eveneens actief als auteur en critica. Naast de talrijke kunstboeken die ze uitgeeft, is ze tevens de oprichtster van het welbekende ArtThrob, een internetmagazine gewijd aan de hedendaagse kunst in Zuid-Afrika.