OKV Mededelingen 1995.1

Het Vlaams Instituut voor het Zelfstandig Ondernemen (VIZO dus), een overheidsdienst binnen de Vlaamse Gemeenschap, coördineert alle instellingen die werkzaam zijn op het vlak van opleiding, vorming en begeleiding van zelfstandigen en KMO's. Drie jaar terug startte het VIZO de Dienst Kunstambacht op. Via tentoonstellingen (als "Een schitterend feest" en "Op zoek naar een schoon servies"), deelname aan binnen -en buiten­landse beurzen, promotiefolders en het driemaandelijkse tijdschrift "Kwintessens", geeft de dienst Kunstambacht een platform aan hedendaagse Vlaamse ontwer­pers-kunstenaars. iedereen kent immers Philippe Starck en Ettore Sotssas maar Frank Vanhoutte, Maarten en Fabiaan Van Severen, Siegfried De Buck of Hans Weyers - nooit van gehoord meneer. Na 3 jaar "talenten­jacht" acht de dienst kunstam­bacht de tijd rijp om van de nijvere ambachtslui van de toegepaste kunsten "vedetten" te maken. 

Schilder- en beeldhouwkunst, theater, literatuur, film, economie, ze hebben allemaal hun prijs of prijzen. De toegepaste kunst viel evenwel buiten de prijzen tot 21 december 1994. 

In het Gentse Museum voor Sierkunst werden toen de eerste drie laureaten - loopbaan, jong talent, beste produkt - van de VIZO-prijzen Henry van de Velde gelauwerd. Als trofee mochten de drie - naast de ronde som van 100.000,-BF -een kunstwerk van edelsmid Siegfried de Buck in ontvangst nemen. 

De vergulde of verzilverde staf­scepter-koker van slangenhout bevat een, door Herbert Binneweg, gekalligrafeerd certificaat. De naam van Henry van de Velde werd door het VIZO heel bewust gekozen. 
Van de Veldes liefde voor het kunstambacht, zijn artistieke eigenzinnigheid, zijn zin voor vernieuwing en zijn internationale bekendheid maken hem immers tot hét symbool bij uitstek voor deze prijzen. 

De prijs voor een loopbaan ging voor deze eerste maal naar Emiel Veranneman (1924). Veranneman leerde zijn "stiel" aan de befaamde Brusselse Ter Kamerenschool van Henry van de Velde. Lakwerk. felle kleuren en zuivere, franjeloze vormen zijn Verannemans handelsmerk. Veelvuldig gelauwerd in het buitenland is deze VIZO -prijs één van Verannemans eerste prijzen in eigen land. 

De schitterende stukken illustreren de evolutie van de Italiaanse zilverdesign, vanaf de vooroorlogse strakke geome­trische vormen tot de kleurrijke en speelse Memphis-stijl. 

Sedert WO II speelt Italië een toonaangevende rol in het internationale design-gebeuren. Bij de heropbouw van het land kreeg de design een nieuwe impuls door architecten als Franco Albini en Gio Ponti, en kunstenaars als Magistretti, Ettore Sottsass en Marco Zanuso. 

Zij gaven vorm aan de produk­ten van gerenommeerde firma's als Olivetti, Cassina en Artemide. In een reactie op de vooroorlogse geometrische stijl evolueerden de Italiaanse ontwerpers naar gebogen, gestroomlijnde vormen. De doorgevoerde mechanisatie en het ontdekken van nieuwe "plooibare" materialen zoals plastic en plooibare multiples werkten deze evolutie in de hand. 

Na 1955 werd design steeds meer gesofisticeerd: een teken van rijkdom. Een reactie liet niet op zich wachten. In de jaren '60 zocht Ettore Sottsass inspiratie in de Amerikaanse Pop Art en de primitieve culturen. Zijn "Anti-design"-beweging, met als bekendste exponent de vormeloze zitzak gevuld met polystreenbolletjes, zwakte erg af begin de jaren '70. In 1979 nam "Studio Alchemia", met als leidende figuur Alessandro Mendini de fakkel over. Twee jaar later pakte de groep uit met een originele, kleurrijke en speelse collectie designmeu­belen, - stoffen en -keramiek: de Memphis-collectie. 

De tentoonstelling in het Provinciaal Museum Sterckshof­-Zilvercentrum, met werk van veertig ontwerpers, is opge­bouwd rond de grote verzame­ling van het Musea per gli Argenti Contemporanei (MAC), dat gehuisvest is het dorpje Sartinara Lomellina, nabij Milaan. Dit museum is een deel van de Fondatione Sartirana Arte, een fonds dat onder leiding van stichter Giorgio Forni de heden­daagse Italiaanse sierkunsten wil promoten. 

Ongeveer de helft van zijn oeuvre schildert Piet Mondriaan (Amersfoort 1872 / New York 1944) in de periode 1890-1907. Deze werken behoren nog tot de negentiende-eeuwse esthe­tiek en omdat in de tentoon­stelling de nadruk wordt gelegd op de modernistische periode, worden slechts een beperkt aantal van deze oudste werken getoond. De jaren 1908-1912 zijn voor Mondraan een overgangsperiode waarin hij wordt beïnvloed door interna­tionale stromingen als het symbolisme, neo-impressionisme en fauvisme. 

In 1912 ontdekt hij tijdens een reis naar Parijs het kubisme. Terug in Nederland (1914) schildert hij doeken die op een wolkige ondergrond van grijs en oker slechts een ritmische ordening van horizontale en verticale lijnen vertonen. 

Mondriaan concretiseert in 1917-1918 zijn ideeën over kunst in het "neoplasticisme", een kunsttheorie die hij publiceert in het tijdschrift De Stijl. Hij gaat ervan uit dat de constante verhouding tussen horizontalen en verticalen de essentiële, maar verborgen structuur van de werkelijkheid vormen. Tot 1932 werkt Mondriaan zijn neoplastische ideeën niet alleen uit in zijn schilderijen. Ook in de inrichting en de aankleding van zijn atelier brengt hij ze in de praktijk.

Het grootste aantal werken in de tentoonstelling dateert uit de jaren dertig en veertig. Deze periode werd in eerdere tentoonstellingen nauwelijks belicht, zodat de misvatting kon ontstaan dat Mondriaans werk een wonderbaarlijke verandering onderging na zijn aankomst in Amerika in 1940. Het feit dat er meer ritme in de werken komt is evenwel geen plotse reactie op de skyline van Manhattan, de neonlichten of de "Boogie Woogie", maar het resultaat van een langzame ontwikkeling die zich in de jaren dertig en veertig voltrok. Van de laatste fase in Mondriaans werk ( 1938-1944) zijn topwerken als New-York City (Centre Pompidou, Parijs), Place de la Concorde (Dallas Museum of Art) en Trafalgar Square (Museum of Modem Art, New­-York) te zien. 

De Nederlanden en Italië herbergden de 2 belangrijkste schilderscholen in de 16de eeuw. Vormden de Alpen aanvankelijk een barrière voor de communicatie tussen beide, de lokroep van het zuidelijke licht en de hete adem van inquisitie en beeldenstorm deden de plastische kunstenaars uit de Lage Landen de lange tocht aanvaarden.

In Italië maakten de Noordelingen kennis met de werken uit de oudheid en Italiaanse meesters als Rafaël en Michelangelo. De Italiaanse schilderstechniek maakten ze zich eigen via leerling- of assistent­schap in de ateliers. Een intense wederzijdse beïnvloeding bleef dan ook niet uit.

Rond 1570 was er in Rome een uitgebreide schilderskolonie uit het Noorden waarin de Vlamingen de toon zetten. Middelpunt van het artistieke Rome anno 1570 was Kardinaal Farnese die zowat de fine fleur van de plastische kunsten aan zijn hof verzamelde. Ook in deze groep waren de Fiamminghi goed vertegenwoordigd en ook hier was er een diepgaande beïnvloeding tussen Duitse, Spaanse, Italiaanse en Noordelijke kunstenaars. 

De tentoonstelling Fiamminghi a Roma geeft, in 3 luiken, een overzicht van de 100 jaar dat kunstenaars uit het Noorden zuidwaarts trokken en bij terug­komst in de Lage Landen het zuiderse licht over hun werken lieten stromen. 

De werken zijn per kunstenaar en chronologisch gegroepeerd. Ze werden of in Rome gemaakt, eerder zeldzaam, of tonen de invloed van het Rome-verblijf op het latere werk van de kunstenaar. Werk van Italiaanse kunstenaars verduidelijkt dan weer de wisselwerking tussen beide stromingen. Wandtapijten en beeldhouwwerken vervolledigen het beeld voor de periode rond 1570. Orgelpunt van de tentoonstelling vormen de werken van Rubens.