Anthony Caro - Pompadour

Onnatuurlijk flets roze geschilderd, steekt de ijzerconstructie van de Engelse beeldhouwer Caro, als een giftig accent af tegen de bosrijke omgeving in het beeldenpark van het Museum Kröller-Müller op de Hoge Veluwe, typisch het produkt van een industriële massa-cultuur, verdwaald in de vrije natuur. Een aantal zo uit de ijzerhandel afkomstige standaardelementen, voornamelijk vierkante platen staal en U-vormige kokerbalken, zijn op het eerste gezicht haast toevallig, in een uiterst los verband, in de ruimte gegroepeerd.

Over een breedte van ongeveer vijf meter zijn een vijftal grote vierkanten in vier verschillende evenwijdige lagen achter elkaar en op verschillende hoogtes, verticaal gemonteerd op een fragiel staketsel van platte buizen. Voor de toeschouwer die aan komt lopen, vormen zij een open, luchtige wand van steeds in een andere relatie voor en over elkaar schuivende vormen. Pas op een kleinere afstand bekeken, blijken zij in verschillende vlakken te liggen. Een zesde vierkant, dat schuin op de grond ligt, loodrecht op de richting van de vijf andere, verheldert de ruimtelijke onderlinge afstand.

Drie 275 cm lange U-balken staan onder verschillende hoeken direct in het gras, met zware bouten aan de verticale vierkanten bevestigd. Zij vormen lineaire accenten, die de vlakken in de ruimte eveneens een duidelijk gemarkeerde plaats geven. Dunne, speels gebogen metaalstrips zorgen voor de verbinding tussen de verschillende elementen. Zij lopen van vierkant naar vierkant, of buigen onverwachts de omringende ruimte in. Dit samenspel van enkele eenvoudige industriële materialen, biedt de verbaasd er omheen lopende toeschouwer, een steeds wisselende aanblik van verschuivende relaties. Zo worden de vlakke vierkanten van opzij dunne lijntjes.

Er ontstaat een spanning tussen het constante herinneringsbeeld, een gemakkelijk te onthouden voorstelling van vierkanten en de variabele visuele indruk daarvan. Ook is het mogelijk als in een decor door het beeld heen te lopen, aan alle kanten omgeven door de verschillende onderdelen die als verkeersborden de ruimte om ons heen markeren.

heeft Caro eens gezegd. Ook als toeschouwer is het beter het voorbeeld van de kunstenaar te volgen en niet te componeren, maar de visuele ervaring over je te laten komen, bij voorkeur niet op een afstand er tegen aankijkend, maar liefst er midden in, op de wijze zoals de kunstenaar in zijn atelier het werk gemaakt heeft. Het is geen vrijblijvende kijkkunst, bestemd voor een voetstuk, maar structurering van onze omgeving. Om dit tot zijn recht te laten komen, moeten wij de distantie zo klein mogelijk maken. Dat is de reden waarom de kunstenaar zijn werk eigenlijk het liefst binnen ziet, in een besloten, nauwe ruimte, waarin het onmogelijk is afstand te nemen. Uit eigen ervaring weet hij dat het anders verleidelijk is toch weer in esthetische kijkpatronen te vervallen, het harmonisch evenwicht van de delen onderling, en ten opzichte van het geheel, te bewonderen en dat is nu juist hetgene dat hij wil vermijden.

Onderga zo onbevangen mogelijk het samenspel van vormen in de ruimte, is Caro's advies. Wees zelf actief meespeler en merk dat door de kleinste eigen beweging de totale constellatie van de dingen om ons heen aan voortdurende verandering onderhevig is. Staar je niet blind op de ogenschijnlijk ordinaire materialen, maar wees gevoelig voor de rijkdom aan nuances die het steeds wisselende licht geeft aan op zich egale oppervlaktes. In 'Pompadour' krijgt het roze allerlei schakeringen, afhankelijk van de hoek waaronder het licht op het metaal valt, afhankelijk ook van de invloed van regen en vocht.

Hoewel toegankelijk, open en naar menselijke maat gemaakt, is 'Pompadour' toch geen speel-object. Het noodt niet tot aanraken of manipuleren, het is bedoeld als een louter visuele ervaring, intenser en indringender dan normaal. Op de juiste manier ondergaan, leert het ons bewuster de hedendaagse wereld om ons heen te ervaren, niet alleen passief volgens geijkte patronen en conventies, maar actief meebouwend aan een nieuwe werkelijkheid, de werkelijkheid van een geheel door de mens geordende technische wereld, die alleen bewoonbaar kan blijven, als de verbeelding niet zoek raakt.