Het Oostendse kunstenfestival The Crystal Ship trapte in april een nieuw seizoen af met veertien muurschilderingen. Een van de opvallendste composities is van Marina Capdevila: een kleurrijk tafereel met een stel ondeugende ouderen in een winkelkarretje. Haar beelden vormen een kritiek op de gebrekkige en stereotiepe representatie van ouderen – een derde van de bevolking – in zowel de kunst als de media.
Marina Capdevila op The Crystal Ship
Artikel
Marina Capdevila op The Crystal Ship 2024
© Jules Cesure
The Crystal Ship meerde in 2016 voor het eerst aan op initiatief van stad Oostende en curator Bjørn Van Poucke. Het festival dankt zijn naam aan het gelijknamige nummer van The Doors. “The streets are fields that never die”, zo klinkt het. Dat een kristallen schip automatisch een link met de zee heeft en iets surrealistisch uitstraalt, is mooi meegenomen.
Van Poucke heeft een achtergrond in de punkscene van de jaren ’90 en ’00, maar de toen nog nieuwe Banksy liet de vonk overslaan naar openbare beeldende kunst met politieke boodschappen. “Zijn boodschap drukte bij mij alle knopjes in”, vertelt hij. Sindsdien zet hij zich in voor initiatieven rond street art. “Er worden ons te veel reclames en marketingbeelden van grote bedrijven opgedrongen in de publieke ruimte. We willen de publieke ruimte terug opeisen. En we willen dat doen met kunst”, aldus Van Poucke. The Crystal Ship nodigt zowel nationale als internationale kunstenaars uit. Sommigen zijn het gewend om op grote oppervlakken in weer en wind te werken, andere kunstenaars nodigt Van Poucke uit om even het atelier te verlaten. Of het nooit problemen oplevert wanneer het schildersdoek ineens een flatgebouw is? “Eigenlijk niet. Voor de kunstenaars die normaal op klein formaat werken, organiseren we workshops met ervaren muurschilders. Ze zijn er doorgaans snel mee weg. Het grote formaat kan ook bevrijdend werken.”
Bjørn Van Poucke
© Arne Deboosere
Ensor en The Carnival of Life
Dit jaar is het thema ‘Carnival of Life’, als knipoog naar James Ensor, de Oostendse kunstenaar die dit jaar 75 jaar geleden is gestorven. Daarom zocht het team naar kunstenaars die van nature een link hebben met het thema. Daarnaast kijken ze naar kunstenaars die unieke creatieve paadjes bewandelen. “Het is voor ons belangrijk dat ze iets anders doen dan de anderen en een boodschap hebben. Dat kan maatschappelijk zijn of politiek of iets persoonlijks.” Ook de interactie met de publieke ruimte is van groot belang voor Van Poucke: “Als je kunst naar publieke ruimtes brengt, dan gaat dat gepaard met een verantwoordelijkheid. Je wilt het goed doen voor de omgeving en de bewoners. The Crystal Ship is daarom een participatief project. We zitten voor elke editie samen met mensen uit de buurt, zodat ze hun mening kunnen geven over de kunstenaars, de stijl en het onderwerp. Zo worden de werken door de buurt gedragen.”
Dat publieke aspect is voor Van Poucke belangrijk. “Street art is maar een verzamelterm voor beeldende kunst in de openbare ruimte. Kunst is belangrijk voor mij en op straat is er geen buffer, geen drempel zoals bij een museum. Het is er gewoon, zichtbaar voor iedereen. Volgens mij vaart het crystal ship niet, maar vliegt het van locatie naar locatie op zoek naar kunst en creativiteit. We willen mensen geboeid naar kunst laten kijken”.
Oma als spirit animal
Op het Prinses Stefanieplein vind je de nieuwe muurschildering van Marina Capdevila, de bekroonde Spaanse schilder die wereldwijd naam maakt en als illustrator merken als Reebok en Zara tot haar klanten mag rekenen. Haar compositie bedekt de volledige zijkant van een flatgebouw, van de eerste tot de zesde verdieping.
Het werk van Marina Capdevila op The Crystal Ship 2019
© Hendrik Haven
Het is de tweede keer dat Capdevila wordt uitgenodigd door The Crystal Ship. In 2019 maakte ze een werk in de Adolf Buylstraat, een portret van een energieke dame met stijl en een martiniglas. Haar acrylnagels houden twee sigaretten tegelijk vast, met haar zonnebril en attitude zou ze niet misstaan op de cover van Vogue. Het zijn de typische ingrediënten van Capdevilla. Het werk uit 2019 is intussen overschilderd voor de editie van The Crystal Ship in 2023.
De personages van haar nieuwe muurschildering zijn opnieuw ontegensprekelijk cool en vurig. Twee vrouwen, de ene met pet en zonnebril, de andere met blote borsten, racen in een gestolen winkelkarretje. Ze gaan zo snel dat er vlammen van de wielen spatten. Capdevila portretteert uitsluitend ouderen, geïnspireerd door haar oma die ze haar spirit animal noemt. “Het begon een beetje als grap, maar ik besefte vrij snel dat er veel te vertellen valt. Ouderen zijn niet per definitie saai en eenzaam. Dat stereotiepe beeld wil ik doorbreken. Ze kunnen net grappig zijn en zich rot amuseren met vrienden op feestjes. Sommigen hebben meer energie dan mij. Mijn oma was zo iemand. Toen ze 95 was ging ze nog steeds dansen en shots drinken op café. Het beeld van het kromme, oude vrouwtje past niet bij veel mensen. Hen wil ik een stem geven.”
© Delabrave
Of ze het gevoel heeft dat ouderen weggeduwd worden? “Het is alsof we ze niet nuttig vinden omdat ze niet meer werken. We verstoppen ze in verzorgingstehuizen. Vroeger werden ouderen gerespecteerd voor hun kennis, maar we zijn gestopt met naar hen te luisteren, terwijl ze net krachtig en interessant zijn.” Capdevila geeft met andere woorden mensen een plaats die elders geen plaats krijgen. Daar waar ze vroeger zowel mannen als vrouwen in beeld bracht, focust ze de laatste jaren op vrouwen. “Vrouwen hadden vroeger niet de vrijheid die we nu hebben. Ik wil mijn personages die vrijheid geven en ze zichtbaar maken. Vrouwen van die leeftijd die mijn werk voor het eerst zien vertellen mij vaak hoeveel connectie ze voelen met mijn afbeeldingen. En daarna gaan ze een gin en tonic drinken. (Lacht)”
Marina Capdevila
© Delabrave
Creatief met het lokale
Van Poucke gaf haar met opzet een uitdagende muur, maar na vijf dagen schilderen was het af. Wat is voor Capdevila het verschil tussen studiowerk en grootschalige schilderijen? “In de studio heb ik alles onder controle. Ik kan er meer op details werken. Maar op straat voel ik dat ik leef. Er gebeurt altijd wat. Mensen spreken je aan. Soms komen ze je zelfs eten brengen terwijl je aan het werk bent. Ik heb tijdens het schilderen in het openbaar ook al de mooiste zonsondergangen gezien. Buiten voel ik me meer verbonden met het heden. In de studio kan het eenzaam zijn.”
Ook zij vindt het belangrijk om rekening te houden met de bewoners. “Ik heb het gevoel dat ik een verantwoordelijkheid heb naar de buurtbewoners toe. Ik vind het belangrijk dat zij het leuk werk vinden.” Hoe ze daarvoor probeert te zorgen? “Meestal onderzoek ik de locatie voor ik mijn ontwerp maak. Ik google erop los tot ik iets vind dat mijn creativiteit aanspreekt. Of ik smokkel portretten van mensen uit de buurt in het werk.”
© Jules Cesure
Het werk op het Prinses Stefanieplein verwijst niet zozeer naar elementen uit de buurt, maar het is wel een primeur. “Het was de eerste keer dat ik een muurschildering maakte met blote borsten. Ik maakte mij een beetje zorgen dat de buurtbewoners liever geen tepels zouden zien, maar ze waren enthousiast over het ontwerp.”
Onzichtbare mensen
En de link met Ensor? Voor Van Poucke is het duidelijk: “Ensor had vaak kritiek op politiek en maatschappij. Hij zou zich denk ik ook ontfermd hebben over onzichtbare mensen, zoals Marina doet, mocht hij nu leven.” Ook Capdevila licht de link met Ensor toe: “Ik vind dat hij vrij controversiële dingen deed. Dus het leek mij een goed moment om dat ook te doen. Ik wou zowel iets grappigs schilderen als iets met een boodschap.” De wandelstok en bril met ketting op haar schilderij staan in contrast met kleine tattoos en sneakers. De personages zijn vrij, ze zijn blij. En met de watermeloenen eisen ze aandacht voor Palestina. “In essentie toont het werk twee oude dames die plezier maken als pubers, maar die tegelijkertijd moe worden van de oorlog. Ze betogen voor Palestina. De vlammende wieltjes zetten hun boosheid en de urgentie van hun boodschap kracht bij.”
Marina Capdevila aan het werk
