Hoeveel culturen kan je tijdens een gesprek ontmoeten? Op een zaterdagochtend heb ik een afspraak op de Kanaalsite van Axel Vervoordt. Ik beeld me in hoe inspirerend het moet zijn om te kunnen werken in de nabije omgeving van kunstenaars als James Turrell, Kimsooja en Anish Kapoor. In een atelier dat niet alleen de stijl van Vervoordt ademt, maar ook de persoonlijk touch van de kunstenaar, waarschuwt Mahmoud Saleh Mohammadi dat hij me op Italiaanse wijze door zijn artistieke wereld zal meevoeren: caffè, dolci en een waterval aan woorden.
Mahmoud Saleh Mohammadi - Artistieke bruggenbouwer
Mahmoud Saleh Mohammadi werd geboren in Teheran (Iran) in 1979. Omdat hij goed was met cijfers, vond de jonge Mahmoud werk in de bankwereld. Maar ook de muze hield hem in haar greep, want na de kantooruren ruilde hij de cijfers voor verfborstels en canvas. Langzamerhand nam de kunst het over en besloot hij om naar Italië te trekken. Om goed voorbereid aan te komen, studeerde hij drie jaar de taal van Dante in de Italiaanse ambassade van Teheran. Hij vertelt hoe zijn moeder haar zegen gaf om het artistieke avontuur aan te vatten. Het belang dat hij hecht aan die steun van thuis, typeert de man die met zachte stem zijn woorden wikt.
Hij studeerde af aan de Accademia di Brera di Milano. In zijn thesis besprak hij het concept van het licht in verschillende culturen aan de hand van een aantal dichters. De uitbraak van COVID in 2020 deed hem naar Antwerpen verhuizen, waar hij zijn artistieke praktijk verder uitbouwde. Hij omschrijft het mooi in die lyrische taal die perfect bij zijn werk aansluit en de espresso waarvan we dolce far niente genieten:
Zijn oeuvre is gericht op sociaal-culturele, artistieke en relationele integratie. Hij gebruikt verschillende kunsttalen zoals schilderkunst, performance en installatie. Ook is hij de oprichter van Spazio Nour, een culturele safe space waar hij participatieve kunstprojecten organiseert met de lokale gemeenschap.
Het evenwicht van een lege ruimte
Mohammadi begon zijn carrière als schilder en ontwikkelde een persoonlijke stijl die gekenmerkt wordt door felle kleuren, geometrische vormen en symbolische elementen. Zijn schilderijen zijn een expressie van zijn identiteit en emotie. Ze zijn beïnvloed door zijn culturele achtergrond, zijn ervaringen als immigrant en zijn visie op de wereld. Voor hem is kleur een manier is om te communiceren en te verbinden met de toeschouwer. Hij kiest zijn palet op basis van zijn intuïtie en stemming. “Mijn schilderijen zijn vaak abstract, maar bevatten soms figuratieve elementen die verwijzen naar mijn persoonlijk verhaal, dromen of kritiek op de maatschappij.” De kunstenaar illustreert dit aan de hand van een Perzisch tapijt dat op de grond ligt. Hij vertelt hoe hij het weefsel en kleurpalet gebruikt om de kleuren af te zonderen tot hij slechts één kleur overhoudt. Tegelijk wil hij de tactiliteit van de stof bewaren. Hij lacht wanneer hij zegt dat Belgische kunstliefhebbers een beetje terughoudend zijn. “Je voelt de ingehouden drang om mijn werken aan te raken.” Ik kan alleen maar beamen dat ik blij ben dat hij me toelaat om zijn werken aan te raken.
Goud speelt een belangrijke rol in zijn werk. Soms gebruikt hij die kostbare stof in overvloed, dan weer als een efemere ademtocht die zich haast niet laat opmerken. Golden line 1 is hiervan een mooi voorbeeld. Het werk maakt onderdeel uit van zijn MA-collectie. Mohammadi vertelt enthousiast dat het Japanse begrip Ma (間) staat voor interval, ruimte of pauze. Het wordt gebruikt in kunst en filosofie en is verbonden met het Boeddhisme. Ma wordt gezien als een leegte vol betekenis die spontaan ruimte afbakent. Deze lege ruimte draagt bij aan de structuur en balans in een compositie.
Mohammadi is ook performer. Hij gebruikt zijn lichaam en stem om te experimenteren met ruimte en tijd, en om te interageren met het publiek en de omgeving. Zijn performances zijn vaak geïmproviseerd en spontaan. Ze worden beïnvloed door de context en de sfeer. “Performance is een manier om in dialoog te treden met het publiek en hen uit te nodigen om deel te nemen aan mijn artistiek proces. Ik gebruik performance ook als een middel om mijn identiteit en emotie te uiten, en tegelijk mijn levensvisie te delen.” Die visie overschrijdt niet alleen geografische, maar ook tijdsgrenzen.
Een mooi voorbeeld is de voorstelling Ode aan de lente waarin hij terugkeerde naar zijn wortels door poëzie van de twaalfde-eeuwse dichter Rumi te combineren met verzen van de Japanse schrijver Kamo no Chomei en de monnik Franciscus van Assisi. Samen met juwelenontwerper Catherine Rochtus en operazangeres Akiko Kozato werd de voorstelling, die plaatsvond aan het begin van de lente, een viering van kunst, geschiedenis en cultuur. De drie kunstenaars belichaamden een dialoog tussen Oost, Midden-Oosten en Westen, verleden en toekomst. Door de verzen te presenteren in verschillende kalligrafische stijlen op één vel papier, vormde de voorstelling een metafoor voor dialoog tussen diverse culturen. Tijd en ruimte vervaagden in de bewegingen van de artiesten, waarbij het publiek werd uitgedaagd om de horizon te verbreden en in contact te treden met nieuwe concepten en culturen.
Transformatie van de omgeving en de perceptie
Ook installatiekunst vormt een onderdeel van zijn oeuvre. Hij creëert zijn installaties specifiek voor een locatie en transformeert zo de omgeving en de perceptie van de kunstenaar. Daarbij gebruikt hij materialen en objecten die hij verzamelt, recycleert of zelf maakt, om zo nieuwe betekenissen en verhalen te scheppen. De installaties zijn een manier om nieuwe mogelijkheden en perspectieven te openen in een bestaande ruimte. Daarnaast gebruikt hij installaties om via zijn persoonlijke ervaringen sociale toestanden te analyseren en zo tot een dialoog te komen over actuele kwesties.
Co-creatie van culturele safe spaces
De voorbije twee jaar werkt Mohammadi aan de Academie van Antwerpen aan een onderzoek naar participatieve kunst. Het resultaat verschijnt binnenkort in boekvorm. Daarnaast organiseert hij co-creatieve projecten met de lokale gemeenschap, vooral met mensen die te maken hebben met sociale uitsluiting of marginalisatie. Hij is de oprichter van Spazio Nour, een culturele safe space waar hij artistieke en creatieve workshops, evenementen en tentoonstellingen organiseert. Die moeten de sociale en culturele integratie, het empowerment en het welzijn van de deelnemers stimuleren. Hij zegt dat hij participatieve kunst ziet als een manier om te delen en te leren van de anderen. Ook wil hij zo werken aan een betere levenskwaliteit en sociale cohesie. Hij gebruikt participatieve kunst als een middel om zijn artistieke taal te verrijken en om nieuwe vormen van expressie en communicatie te ontdekken.
De tuin van Eden, een van die participatieve kunstprojecten, voert ons terug naar 2014 naar de Viale Bligny 42 in Milaan. Dit langetermijnproject van Spazio Nour betrok bewoners van het gebouw bij artistieke projecten om zo eenheid en heling te bevorderen. De deelnemers werkten samen aan projecten. Ze maakten artistieke creaties met natuurlijke materialen en schreven gedichten en verhalen die geïnspireerd waren op de omgeving. Ook organiseerden ze bijeenkomsten en culturele evenementen, zoals lezingen, filmavonden, workshops, optredens en tentoonstellingen. “Met dit project wilde ik tonen dat het gebouw een metafoor is voor het paradijs, waar mensen in harmonie kunnen leven met kunst en natuur en met elkaar. Ik wilde een ruimte creëren voor ontmoeting, uitwisseling en heling. Door die betrokkenheid werd Spazio Nour een symbool voor harmonie, waarbij de onderlinge verbondenheid tussen kunst, natuur en gemeenschap benadrukt werd, en het weerspiegelde mijn visie op het koesteren van eenheid en heling binnen de gemeenschap."
Een veelzijdige kunstenaar die culturele bruggen bouwt
Mahmoud Saleh Mohammadi heeft niet gelogen. De koffie en eclairs zijn op. De voicerecorder vertelt ons dat we twee uur verder zijn. Dat is niet lang wanneer je beseft dat je enkele eeuwen kunstgeschiedenis zag passeren en de helft van de wereld doorkruist hebt.
Mohammadi is een veelzijdige kunstenaar. Zijn werk getuigt van zijn creativiteit, zijn engagement en zijn diversiteit. Hij is niet gebonden aan een medium of stijl, maar gebruikt verschillende kunstvormen om zijn ideeën en gevoelens te uiten, om te communiceren en te verbinden met de anderen. Hij is een kunstenaar die culturele bruggen bouwt. Zijn werk is te zien op tentoonstellingen en evenementen, hij won prijzen en onderscheidingen, zowel in Italië als in België, en krijgt positieve reacties en waardering van publiek en critici. In de stilte van zijn studio timmert hij gestaag verder.