Emile Claus is de Vlaamse vertolker van de zon en het licht. 'Die goede zon', schrijft hij in een brief uit 1913, 'wil mij aan het werk vinden wanneer zij haar stralend licht over Vlaanderen giet'. Van jongsaf werd hij bekoord door het typische licht van onze vochtige hemel en door de wazige lucht die de felle contrasten dempt en toch aan iedere vorm en kleur een diepere trilling geeft.
Alhoewel hij geen revolutionair baanbreker is, wordt zijn naam toch vereenzelvigd met een kunststroming die omtrent de eeuwwisseling vooraanstaande Belgische schilders verenigt en heeft hij in de periode van 1890 tot 1914 een soort geestelijk leiderschap gehad met sterke invloed op jongere kunstenaars. Het lumininisme, zoals die kunststroming hier werd genoemd, bekommerde zich hoofdzakelijk om problemen van licht en atmosfeer. Het was trouwens geen bij uitstek Belgisch verschijnsel, want het hing samen met concepties die hun oorsprong vonden in het Frans impressionisme van 1874. Hoofdbekommernis was niet zozeer de vorm in zijn materiële werkelijkheid weer te geven, als wel de juiste atmosfeer die deze vorm omhult, tastbaar te maken.
Emile Claus is slechts na een langzame evolutie tot een zuiver, voldragen luminisme gekomen. 'Ijsvogels' uit 1891 is in dit opzicht een typisch werk, omdat het nog de kenmerken draagt van een vroegere stijl, maar daarbij volop aan het begin staat van de beste en meest vruchtbare periode uit de carrière van de kunstenaar. Emile Claus werd in 1849 te St.-Eloois-Vijve, in West-Vlaanderen geboren. Zijn opvoeding miste de fatsoenlijke degelijkheid van een burgermilieu, maar de vrijheid vergoedde dat ruimschoots door een poëtisch gevoel en een levendige opmerkingsgave in hem wakker te roepen. Nog jong ontwikkelde hij een bijzonder tekentalent en volgde de plaatselijke academie te Waregem. Het resultaat was niet schitterend.
Hij beproefde verschillende beroepen tot Peter Benoit hem een helpende hand reikte en hij zich te Antwerpen vestigde om er de academie te volgen als leerling van Jacob Jacobs. De Antwerpse school zat toen nog geklemd in een enge traditie van sombere asfaltkleuren en burgerlijke anekdotes waaruit Claus zich langzaam zal trachten te bevrijden. Zijn eerste belangrijk doek schilderde hij in 1880. 'Rijkdom en armoede' is een werk dat al de kenmerken van de heersende tijdgeest inhoudt. De afbeelding van de twee arme straatkinderen ademt nog de droge lucht en het dode licht van het atelier, maa; toch vertegenwoordigt het reeds iets meer dan een gewone chromo. Het is een eerste poging tot het direct weergeven van een levend document. Het kunstenaarsoog is als de gevoelige plaat die het vluchtig beeld automatisch vastlegt. Die belangstelling voor de fotografisch juiste weergave van een ogenblik was trouwens niet toevallig, daar omstreeks 1880 het gebruik van het fototoestel meer algemeen werd en er aldus momentopnamen konden gemaakt worden. Wij weten niet of Emile Claus zelf het fototoestel heeft gebruikt of de fotografie als hulpmiddel voor zijn composities toepaste. Wanneer wij de 'Ijsvogels' nauwkeuriger bekijken, stellen wij ook hier die bijzondere karaktertrek vast. Afgezien van de kleur krijgen de vormen in hun wit-zwart contrasten een directe aanwezigheid, alsof zij in een momentopname werden vastgelegd. Dat is wel het meest treffend in de jongensfiguur.
