OKV Plus 1997.3

Op het gelijkvloers van het  museum wordt het ernstige werk van pioniers als Paul Hankar en Henry van de Velde geïllustreerd naast het elitaire esthetisme van het Japonisme, de vernieuwde invloed van de Japanse kunst. Vooral de schitterende en historisch uiterst waardevolle glasramen van Constant Montald zullen de aandacht trekken. Ook de band met de beeldende kunsten en deze met de latere Art Deco wordt hier geïllustreerd. 

De verdieping -1 toont wat met de doorbraak van de pioniers ontstond: de hoop op een sociale kunst, de late geometrische art nouveau die al verwijst naar sociaal beter gefundeerde ontwikke­lingen en de pervertering van dat gedachtengoed in de populaire cultuur door een dubbelzinnige houding van de industrie. Blikvangers zijn het vroege arbeidersmeubilair van Gustave Serrurier-­Bovy, sober meubilair van na 1900 en een anonieme veranda die de belle epoque van een gegoede Gentse burgerij oproept. Een veelheid van objecten, van industriële producten van Gallé tot fraaie juwelen, vervolledigen dit laatste beeld. 

Naar diens ontwerpen voerde hij  kleinsculptuur in ivoor uit. Tevens vond hij in Rubens' stijl een belangrijk uitgangspunt voor zijn eigen barokke expressiviteit. 

Na zijn definitieve terugkeer in Mechelen, wist Faydherbe daar grote naam te ver­werven door zijn monumentale architec­tuur en sculptuur die grotendeels in het teken van de Contrareformatie stond en de daarmee samenhangende vernieuwing van de kerken en hun interieur. 

De tentoonstelling zal worden georganiseerd op twee niveaus: door een weten­schappelijk verantwoorde tentoonstelling en een bezoek aan de bewaarde werken in situ zal de bezoeker kennis kunnen maken met het oeuvre van Lucas Faydherbe als beeldhouwer, architect en ontwerper. 

In het Hof van Busleyden wordt aandacht besteed aan het geografisch-familiaal milieu van de meester; de controverse in het begin van de zeventiende eeuw tussen conservatieven en progressieven; het oeuvre van de kunstenaar, waaronder Faydherbes beeldhouwwerk. Behalve aan hem toegeschreven ivoorsculpturen zullen daar ook representatieve voorbeelden van zijn werk in terracotta, vrijstaande beelden, altaaromlijstingen en grafsculptuur te zien zijn. Ook Faydherbe als architect van zowel religieuze als profane bouwwerken wordt hier belicht. 

Daarnaast leidt een uitgebreid wandel­parcours doorheen de Mechelse binnenstad langs het nog bestaande monumentale oeuvre van Faydherbe, zoals het zich vandaag nog bevindt op de plaats waarvoor het oorspronkelijk bestemd was. Tevens biedt deze wandeling de bezoeker de kans Mechelen als kunsthistorische stad te leren kennen. 

Uitmuntende, niet enkel documentair maar picturaal ook interessante portret­schilderijen met kostuumkant worden vergeleken met de echte kantstukken die in bepaalde gevallen qua decor nagenoeg identiek zijn. 

De tentoonstelling beoogt ook een historische schets te zijn van de geschie­denis van de kant in Europees perspectief. Zowel politieke, economische als sociale achtergronden hebben immers het ont­staan van bepaalde kantsoorten in de hand gewerkt of een andere wending op stilistisch of commercieel vlak teweeg­gebracht. In het prille begin van de kantgeschiedenis bijvoorbeeld was de roem van de Vlaamse en Italiaanse kant evenwaardig. De zuidelijke Nederlanden, die zich voornamelijk toelegden op de kloskant, en Italië, dat uiteindelijk de naaldkant verkoos, kenden in de 17de eeuw een gouden tijd. Frankrijk stelde zich grotendeels tevreden met de invoer van deze luxekant, wat erg nadelig bleek voor zijn economie. Door een ingenieus beleid, gevoerd door toedoen van Colbert, en dat in 1665 tot het ontstaan van de Manufac­tures Royales leidde, kreeg de eigen productie een duw in de rug op kwalitatief vlak. De point de France kon algauw concurreren met de Vlaamse en de Italiaanse kant. Deze laatste werd door de Franse kant zodanig in het nauw gedreven dat hij een langzame dood stierf. 

Het is echter fascinerend te kunnen vaststellen dat ondanks de rijkdom aan culturele verscheidenheid er een frappante eenheid is. Een gelijkaardige en simultane evolutie voltrekt zich doorheen mode en stijlen. Wat verschilt zijn de accenten en de intriges waardoor specifieke toestanden en eigen kantwerken werden gecreëerd. 

Een andere vaststelling is dat de aristocratie uit heel Europa doorgaans liever geportretteerd werd in kostuums met Italiaanse, Vlaamse of Franse kant, die blijkbaar net iets prestigieuzer en modischer was dan deze uit de plaatselijke productie. 

De stad Brugge kan rekenen op het partnerchip van het Franse Lille, waar deze unieke expositie nadien in het Musée de l'Hospice Comtesse zal te zien zijn. 

Na de sluiting van het atelier van Mared­sous verschoof het zwaartepunt van het kunstjuweel in België naar Vlaanderen, meer speciaal naar Antwerpen. Daar stichtte Marcel Mazy in het midden van de jaren zestig een afdeling juwelen aan het Sint-Lucas-paviljoen, waar ongeveer twintig jaar later Hilde Van Der Heyden en Hendrik Bijl les gaven aan studenten als Hilde De Decker. Sinds 1987 begeleidt Siegfried De Buck de jonge garde als Els Ongenae en David Huycke. 

Ook aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen werd in 1968 het" Atelier 35" opgestart dat vanaf 1974 door Jean Lemmens werd geleid. Annemie De Corte, Pascaline Goossens, Anne Zellien zijn enkele markante exponenten van deze school. 

Een meer geïsoleerde figuur als Anita Evenepoel en de hoogstaande serieproductie van Woutres en Hendrix vervolledigen het beeld van de boeiende artistieke juwelenproductie in ons land. 

De tentoonstelling omspant de hele periode van de 16de eeuw tot  circa 1960, met evenwel een duidelijk accent op de late 16de en 17de eeuw enerzijds en de late 19de en vroege 20ste eeuw anderzijds. Hoewel de opbouw chronologisch is opgevat staat in deze tentoonstelling de collectie zelf, met de eigen accenten, centraal. 

De tentoonstelling opent met een selectie kostbare Delftse, Brusselse en Oude­naardse wandtapijten uit de 16de en de 17de eeuw. De bezoeker komt daarna terecht in een beeldenzaal met overwegend religieuze sculptuur: gotische beelden, Mechelse albasten en een selectie werk uit de 16de en de 17de eeuw, aangevuld met wandtapijten. Vervolgens wordt een selectie getoond van 16de-eeuwse religieuze schilderkunst (Lambet Lombard, Joos van Cleve ... ), enkele profane werken uit dezelfde periode (Peter Pourbus ... ) en een belangrijk ensemble 17de-eeuwse kunst uit de Lage Landen. Twee prachtige etsen van Rubens (De verzoening van de Sabijnen en de Romeinen en De Roof van de Sabijnse Maagden), werk van Jan Breughel (Guirlande met Cybele) en van Jacob Jordaens (Apollo en Marsyas) gelden hier als hoogtepunten.

In het tweede, moderne gedeelte van de tentoonstelling ligt het accent op de eeuwwisseling en het begin van deze eeuw met een opmerkelijke verzameling etsen van James Ensor en representatief werk van Fernand Khnopff, Xavier Mellery, Frits Van den Berghe, Rik Wouters, Constant Permeke, Leon Spilliaert ... Verder werk van Paul Delvaux (L'aube sur la ville, 1940), René Magritte (Histoire centrale, 1928),Frans Masereel, René Guiette, Oscar en Floris Jespers, Jan Brusselmans, Jacob Smits, Victor Servranckx.  

Ruimte is bij Gees geen statisch gegeven maar een constante flux van mogelijkheden en beper­kingen, verbonden aan omstandigheden en materialen. Ruimte is voor Gees ook het ontsnappen aan de traagheid van de materie, het (schijnbaar) loskomen van de evidenties van de zwaartekracht. 
Ruimte is naast een fysiek ook een publiek gegeven. Sinds het begin van de jaren negentig realiseert Paul Gees een aantal werken voor de publieke ruimte. 

Die gedraagt zich volledig anders dan de veilige zone van atelier, galerie of museum. De openbare ruimte is een slagveld waar visuele impressies en betekenissen botsen en een kunstwerk opgaat (en in dat proces vaak verdwijnt) in een groter geheel.

Voor zijn projecten in de open ruimte hanteert Gees soms de structuur van de poort als visueel uitgangspunt. Het kunst­werk fungeert als raam in de omgeving.

Voor Lokeren ontwikkelde Paul Gees zes sculpturen die een concrete relatie aangaan met de omgeving die gevormd wordt door het park. Een park is een bijzonder dubbelzinnige omgeving: het is tegelijk publieke ruimte én plaats voor rust en intimiteit. Die dubbelzinnigheid komt ook tot uiting in de reeks sculpturen die Paul Gees voor deze openluchtten­toonstelling concipieerde.

Ze zijn tegelijkertijd boom en bouwwerk, groei en geometrie. Door hun precies uitgebalanceerde opstelling gaan ze een subtiele interactie aan met bestaande bakens in de tuin. Toegang, grote beuk, vijver, brug en open plek krijgen telkens een beeldende echo in een sculptuur. (*extracten uit de catalogustekst van Johan Pas) 

De architecten Jean-Marc Ibos en Myrto Vitart hebben het museum aan de stads­zijde toegankelijker gemaakt, de zuidmuur van het atrium vrijgemaakt en midden in de tuin een smal elegant gebouw toegevoegd. De gevel van dit nieuwe gebouw bestaat uit helder glas dat in spiegelbeeld het Palais des Beaux-Arts weerkaatst. Hierdoor krijgt men een indruk van de oorspronkelijke maar nooit gerealiseerde omvang van het project van Bérard en Delmas. 

Streefdoel was de collecties zo goed mogelijk tot hun recht te laten komen in bij elkaar aansluitende afdelingen. De doel­stelling van elke conservator voor zijn specifieke afdeling was drieledig: de talrijke waardevolle kunstwerken uit de reserves opdiepen, ze laten restaureren en ze de plaats geven waar ze logischerwijze thuishoren. Elk schilderij, elk beeldhouw­werk kreeg in het museum de plaats die het toekomt, in logische samenhang met de omringende werken. Gezochte effecten werden vermeden. 

De Vlaamse en Hollandse scholen bekleden in het museum een belangrijke plaats. Naast werk van Dirk Bouts bezit het museum verschillende belangrijke werken Rubens, Van Dyck en Jordaens. Meesterwerken van de Italiaanse school, met o.a. Veronese en Tintoretto, en van de Spaanse school met enkele topwerken van Goya en Greco ontbreken niet. Van de Franse school zijn vooral de schilderijen van de 19de eeuw talrijk: David, Géricault, Delacroix, Courbet, Millet, Corot, Rousseau .... De afdeling gewijd aan de 20ste eeuw werd onlangs uitgebreid doordat het Musée National d' Art Moderne (Centre George Pompidou) een aanzienlijk aantal werken - Braque, Picasso, Permeke, Gromaire, Pignon - in bewaring gaf.