Dankzij Dirk Bouts bekleedt Leuven een voorname plaats in de geschiedenis van de Vlaamse primitieven. Hij werd geboren rond 1410, mogelijk te Haarlem, maar vestigde zich voor 1448 te Leuven. Het intellectuele milieu van een prille universiteitsstad en de sfeer van prachtlievendheid, zoals die tot uiting kwam door de oprichting van het stadhuis en de Sint-Pieterskerk, trokken hem aan. Voor beide gebouwen heeft Bouts overigens zijn mooiste werken gerealiseerd. Ook de hogere burgerij, zowel binnen als buiten de stad, evenals lieden uit de omgeving van Filips de Goede, vertrouwden hem opdrachten toe.
De tentoonstelling toont een selectie van het werk van Bouts, zijn zonen en navolgers. De getoonde schilderijen laten de specifieke kenmerken van Bouts' werk achterhalen. Dat valt op door de harmonische, berekende composities. Dirk Bouts is een van de zeldzame Vlaamse primitieven die het mathematische perspectief toepast. Hij speelde een fundamentele rol in de ontwikkeling van de landschapsschilderkunst. Zijn vergezichten kenmerken zich door een sterk ruimtegevoel en door een ritmische verbinding van het landschap en de personages. Vooral door de behandeling van de menselijke figuur onderscheidt Dirk Bouts zich van de overige Vlaamse primitieven. Zijn personages zijn stil en ingekeerd, in die mate dat men Bouts de 'schilder van de stilte' kan noemen.
Naast de meer dan 50 originele topwerken wordt aan de hand van documenten, handschriften en andere objecten verduidelijking gegeven over de ontstaansgeschiedenis van de werken en de functie die deze kunstwerken voor Bouts' tijdgenoten vervulden.
In de gerestaureerde en heringerichte Sint-Pieterskerk wordt een tweede groot tentoonstellingsluik, met als hoogtepunt het Laatste Avondmaal, Bouts' meest bekende en recent gerestaureerde schilderij, gepresenteerd.
