Paradijsvogels in cultuur en natuur

Het tweede boeiende essay, van Steven Van Impe, curator bij de Erfgoedbibliotheek behandelt de evolutie van de druk- en reproductietechnieken en hoe die invloed hadden op de uitgave van de vogelboeken. Vogelboeken illustreerde men lange tijd met houtsneden. De voor- en nadelen zijn bekend: het was een goedkoop medium, relatief makkelijk te maken maar gaf geen echte details weer. Kopergravures zijn dan weer duurder en naarmate die techniek verbeterde doken meer en meer gravures op in wetenschappelijke boeken en dus ook in vogelboeken zoals de Beschrijving van de natuur der vogelen uit 1660. Maar zowel houtsneden als gravures hadden één groot nadeel, je kon ze praktisch niet in kleur afdrukken. Met de hand inkleuren was de enige maar tijdrovende en dure oplossing. De auteur bespreekt de verschillende technieken die later komen zoals de gravure ‘à la poupée’, het insmeren van de koperplaat met een tampon op een houten borstel, de mezzo-en aquatint. Die techniek werd gebruikt voor een van de beroemdste, duurste en meest indrukwekkende vogelboeken: The Birds of America (1827-1839).

Later kwamen weer nieuwe technieken zoals lithografie, maar die prenten werden toch nog met de hand ingekleurd voor de fraaiste weergave zoals de uitgaven van de Engelsman John Gould (1804-1881). Zo komt de auteur dan bij Richard Bowdler Sharpe (1847-1909) en zijn Birds of Paradise. Hij was curator van de verwaarloosde vogelverzameling van het British Museum en startte de uitgave van een wetenschappelijke catalogus, de Catalogue of Birds of the British Museum (1874-1898, 27 volumes!). Bij de dood van John Gould zette Sharpe diens oeuvre verder waaronder gedeeltelijk Birds of Paradise. De rest van het boek bevat dan paginagrote illustraties uit de oorspronkelijke editie. Ook wie niet bepaald een vogelliefhebber is kan niet anders dan met grote bewondering en fascinatie naar deze prenten kijken. Ondanks het feit dat illustrators zich dikwijls dienden te behelpen met dode vogels lijken de afgebeelde dieren zo te kunnen wegvliegen en kan je alleen maar genieten van de overvloed aan bonte kleuren en schakeringen. De uitgave is een mooi voorbeeld van het Vlaamse erfgoedbeleid waarin collectiemobiliteit, conservatie en digitale ontsluiting centraal staan. Dat dit gebeurt met een privépartner illustreert dat er ook in de erfgoedsector zaken te doen zijn.