De blik van Dürer

De fraaie publicatie houdt halt bij de vele plekken die Dürer in Vlaanderen bezocht zoals Antwerpen, Brugge, Brussel en Gent. De Scheldestad is de uitvalsbasis want daar gebeurt het allemaal op dat moment. Er zijn kooplieden die Brugge ruilden voor Antwerpen op bevel van Maximiliaan en er is een levendige kunstmarkt. Dürer verblijft met zijn gezelschap vlakbij de Onze-Lieve-Vrouwekerk. Hij betrekt er meerdere kamers en kan er zelfs koken. Hij betaalt 11 gulden per maand, maar vergoedt de herbergier Joost Plankfelt ook met tekeningen. Hij ontmoet de zaakgelastigde van de Fuggers die hem regelmatig uitnodigt en ook met Italiaanse en Portugese zakenlui heeft hij goede contacten. We treden in de voetsporen van de kunstenaar en bekijken met zijn blik het toenmalige Antwerpen. Hij tekent de haven in augustus 1520 en het British Museum bewaart een tekening van één van de pleuranten van het praalgraf van Isabellea van Bourbon in de Sint-Michielsabdij. In Antwerpen schilderde hij ook de Heilige Hiëronymus. In Gent bezoekt Dürer het Lam Gods, romantisch uitgebeeld in de negentiende eeuw door Pierre François de Noter (1779-1842) en Félix De Vigne (1806-1862). Overal waar hij kwam sloofden kunstenaars en notabelen zich uit om hem te ontvangen en hun stad te tonen.

De auteurs besteden ook aandacht aan specifieke uitspraken van Dürer. Zo ontmoette hij Joachim Patinir (1480-1524) in Antwerpen en omschreef hem als “der gut landschaftmaler”. Het is de eerste keer in de kunstgeschiedenis dat iemand wordt aangeduid als landschapsschilder. Maar Dürer had ook oog voor het gewone dagelijkse leven. In Gent maakte hij studies van een leeuw en in Aken geeft hij een hond op een uiterst levendige wijze weer. Wanneer de auteurs naar bepaalde tekeningen of schilderijen verwijzen vermelden ze ook telkens de plek waar die nu eventueel nog te bewonderen zijn.

Ook Brussel komt uitgebreid aan bod in het boek. Dat bezoek had nog een ander doel. In 1515 verleende keizer Maximiliaan hem een jaarlijkse rente van 100 gulden. De Neurenbergse stadsraad diende dit te betalen maar na de dood van de keizer stopte die de betalingen. Het was de opvolger van Maximiliaan, Karel V die dit kon bestendigen. In Brussel probeert hij bij Margareta van Oostenrijk te bekomen dat ze een goed woord doet voor hem bij haar keizerlijke neef Karel.

In de hoofdstad ontmoet Dürer ook de hofschilder Bernard van Orley (1487-1541). Hij noteert verbaasd dat de kosten voor een uitgebreide maaltijd aangeboden door van Orley tenminste 10 gulden bedragen. Tijdens zijn verblijf tekent hij de dierentuin van Brussel, gezien vanaf het Coudenbergpaleis en maakt hij portretschetsen van Erasmus waarmee hij later aan de slag ging voor de beroemde gravure. Hiermee komen we bij een ander hoofdstuk aan in het boek over Dürer als prentmaker. Reeds voor zijn reis naar de Nederlanden had Dürer een goed draaiend atelier van waaruit zijn prenten over heel Europa verspreid geraakten. De prenten waren zo populair dat er al snel kopieën circuleerden. Dürer spant zelfs een rechtszaak aan tegen Marcantonio Raimondi (1480-1534) uit Bologna. Die mag weliswaar verder de prenten kopiëren, zo beslissen de rechters, maar zonder het beroemde monogram van Dürer. In zijn bagage staken dan ook talloze houtsnedenseries en kopergravures die hij op het juiste moment kon bovenhalen ergens onderweg in de Lage Landen.