Giorgio Morandi te Brugge

Binnen het overvloedige Europalia-aanbod van dit najaar is de kunst van de twintigste eeuw goed vertegenwoordigd.  De samenstellers hebben zich niet enkel beperkt tot de gewaarborgde publiekstrekkers, maar hebben ook de fijnproever willen bedenken.  Een tentoonstelling rond Giorgio Morandi in eigen land is een buitenkans waarvoor de verwachtingen hoog gespannen staan.

Met het nodig chauvinisme, en dat is hele­maal geen negatieve eigenschap, hebben de Italianen het werk van Morandi niet willen isoleren van een bredere, ons onbekende context. Vandaar de eigenlijke titel van de tentoonstelling: Stil leven. Morandi en het stilleven in Italië 1912-1962. Naast een dertigtal werken van Morandi, krijgen wij dus een ruim aanbod aan stillevens van zijn tijdgenoten voorgeschoteld. Bestaat er dan iets als de twintigste-eeuwse Italiaanse stil­levensschool? Dat valt te bekijken.

Een selectie is, zoals het woord het uitdrukt, een keuze, het resultaat van een proces van aanvaarden en verwerpen binnen het ruime kader van een afgesloten werk. Mogen wij tevreden zijn met de geboden selectie? In grote mate ja, want diverse facetten van Morandi's werk komen erin aan bod. Maar het beeld dat ons voorgehouden wordt, is zeker niet volledig. Het had interessant kunnen zijn één of meerdere werken te zien uit een vroegere periode toen de kunstenaar met de metafysische schilderkunst flirtte. Zo hadden wij een duidelijke overgang gekregen naar de rest van de tentoonstel­ling, meer bepaald naar het werk van Carlo Carrà. Van deze laatste worden drie uiterst interessante werken getoond: de schets van een stilleven uit 1912 in een stijl die balan­ceert tussen het futurisme en het kubisme, een tekening uit 1917 met alle ingrediënten van de 'pittura metafysica' en ten slotte een in tempera en collage uitgevoerd stilleven met een chiantifles en glas op een onbe­stemde achtergrond. Zoniet de stijl, dan wel de thematiek van de latere Morandi zijn erin aanwezig.

De bezoekers krijgen gelukkig nog een troostprijs onder de vorm van een fijnzin­nige hommage aan Morandi door Beatrijs Lauwaert. Zij heeft over de gehele boven ver­dieping van het Arentshuis een aantal installaties aangebracht die niet enkel naar de sfeer van Morandi verwijzen, maar eveneens een dialoog met de vaste opstelling van werken van Frank Brangwyn aangaan. Een dubbel opzet waarin zij wonderwel slaagt. Haar kannetjes en andere banale reci­piënten staan onopvallend opgesteld, zodat de verstrooide bezoeker er wel eentje of meerdere zal overslaan. Tekeningen, voor­studies en enkele kunstige foto's van vorige installaties met identieke componenten vestigen telkens weer de aandacht op de uit hun vertrouwde omgeving gerukte, maar niet overdonderde gebruiksvoorwerpen. Net als bij Morandi is kleur aanwezig, functio­neel, maar niet opdringerig. Beatrijs Lauwaert heeft ook een sympathieke manier om de voorwerpen, de bouwstenen van haar werk, te beschrijven: "Kleine groepjes als clusters: een gezin, vrienden, werklieden zoals ik ze waarnam wanneer ik door de ramen naar de straat beneden keek. En af en toe een grotere groep in de rij: geleide toeristen, een klas, een kroostrijk gezin. Als eendjes achter hun moeder. De 'Paren' tonen ontmoetingen tussen twee bekenden, het gesprek met een vriend, moeders met­ kind, de warmte van omhelzende armen, de lichaamstaal van verliefden, de unieke intieme dialoog zoals die enkel tussen twee mensen bestaat. Ze balanceren op de grens tussen samenhorigheid en symbiose." Dat zij in het werk van Morandi kan opgaan, is duidelijk. Zij geeft zelfs een definitie van zijn stillevens die ik elders heb moeten missen. "Nu pas (. .. ) zie ik hoe ook zijn stillevens bestaan uit samenhokkende lichamen waar­rond een onzichtbare draad is gelegd. Samenzweringen. Tegen het uiteenvallen." Teder, maar niet flauw, een werk dat in al zijn schijnbare broosheid zijn mannetje staat.