Bij kunstenaars kruipt het bloed waar het niet gaan kan. Zij werken op de onderwerpen zoals zij zich aandienen: de overstroming van de IJzervlakte, de loopgraven, de beschietingen, de oorlog in de lucht (ondanks alles de poëzie van het vliegen), de militaire kantine (en de povere ontspanningsmogelijkheden), de vluchtelingen, het kampleven (ook krijgsgevangenen en geïnterneerden schilderen hun miserabele alledaagsheid).
Kunstenaars blijven in de extreme toestanden trouw aan hun stijleigenheid. Ze hebben wel iets anders aan hun hoofd dan nieuwlichterij. Overleven, daar komt het op aan. Achille Van Sassenbrouck is en blijft een fauvist pur sang. In een somber zelfportret lijkt hij de inventaris op te maken van de verminkingen die hij als zwaar gekwetste opliep. Zijn gezichtsvermogen kon gered worden, maar één oog was hij definitief kwijt. Van die zwaarmoedigheid is in zijn overige werken niets te bespeuren. Hij blijft een onvermoeibaar colorist. Die eigenschap valt ook op in een werk van Marcel Canneel, waarbij de puinhopen van Nieuwpoort verdwijnen onder een kleurrijk bloementapijt. Het schilderij draagt nochtans het jaartal 1916.
Helemaal merkwaardig is een groot doek van Franz Gailliard dat de verwoesting van Leuven voorstelt. Gailliard is een symbolist die zijn volledige technische bagage inzet om het drama in al zijn facetten uit te drukken. Zijn geliefkoosde kleur, een violet van eigen brouwsel, legt hij over heel de compositie als een sluier vol weemoed, als contrast met de scherp afgetekende vuurgloed van de brandende bibliotheek. De gloeiende gensters trekken een sterrenspoor boven het puin. Een groots werk dat slechts zelden de reserves van het museum verlaat. Dit geldt ook voor een aantal pakkende taferelen van Alfred Ost. Ost heeft de vlucht uit Antwerpen zelf beleefd. De diepe indruk die de gebeurtenissen van 1914 op hem gemaakt hebben, zet hij meesterlijk om in een grote tekening met aquarel getiteld Ontreddering. Drie vrouwen staan op de voorgrond, terwijl achter hen de stroom vluchtelingen verder trekt. Zij reageren emotioneel op het drama dat zij beleven, elk vanuit hun eigen ingesteldheid: de oudere vrouw die alles verloren heeft, de jonge moeder die vreest voor haar kind, de zelfbewuste jonge vrouw die zich niet bij het onherroepelijke kan neerleggen. Helemaal terecht prijkt dit beeld op de affiche van de tentoonstelling.
