
Edito
Peter Wouters
Johan Tahon : Natal in Menen
Een groot beeld in een kleine stad
Complexer en mooier
Het derde hoofd
Fotomuseum Provincie Antwerpen
Gevoelige plaats
Meer ruimte voor een grootse collectie
Veel zorg voor conservering
Ontmoetingsruimte
Daan Rau
Een nieuw tehuis voor het oeuvre van Luc Peire
Zuivere beelding
Dynamische ruimte en oase van rust
Florent Minne
Dirk Vander Eecken : het schone beeld overstijgen
Versmelten en venieuwen
Het land van Watervliet
Graham Sulherland en rasters
Daan Rau
P.P. RUBENS HERONTDEKT
Het Rubenshuis brengt zowat negentig werken samen die voor de eerste keer uit buitenlandse verzamelingen eindelijk - zij het tijdelijk - terug naar huis keren.
Een huis vol kunst. Rubens als verzamelaar.
Hubert Marcelis
RUBENS - Rubens herleiden tot zijn essentie
Een unieke opdracht
Hoe ben je bij het Rubensproject betrokken geraakt?
Ik werkte zo'n acht jaar in het Rubenianum (het Antwerpse studiecentrum rond Rubens, pw) op een onderzoeksproject van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek.Tijdens die periode doctoreerde ik op het thema 'De Aanbidding van de herders en de koningen bij Rubens'. Dat was nog niet behandeld in het grote Corpus Rubenianum. Maar na acht jaar hielden de beurzen op en diende ik ander werk te zoeken. Zo begon ik als zelfstandig eindredacteur bij Antwerpen 93 waar ik meewerkte aan de catalogi van de kunsthistorische tentoonstellingen. Van de ene opdracht kwam de andere en nu werk ik al méér dan tien jaar als zelfstandig redacteur.
Hoe kwam het museum van Rijsel dan bij jou terecht?
Je laat je onderwerp natuurlijk nooit los. Van in het begin planden de organisatoren van Rijsel Culturele Hoofdstad een grote Rubensretrospectieve. Omdat ze zelf niemand in huis hadden om dit te organiseren, kwamen ze raad vragen in het Rubenianum en het Koninklijk Museum in Antwerpen. Zo kwamen ze uiteindelijk bij mij terecht.
Bij iemand die hiermee eigenlijk geen grote ervaring had. Wat was je eerste reactie?
Wow, zo'n kans krijg je natuu rlijk maar één keer in je leven. Tegelijkertijd rijst er ook twijfel. Zal het wel lukken? Kan je vandaag nog wel een belangrijk ensemble Rubenswerken samen krijgen? Uiteindelijk maak ik de tentoonstelling samen met Hans Vlieghe, die ook voor het Rubenianum werkt.
Italië en terug naar Antwerpen
Wat is het opzet, het concept van deze tentoonstelling?
Rijsel wou een tentoonstelling maken met als titel Rubens Universel. Een grote klassieke overzichtstentoonstelling waarbij het volledige kunstenaarschap van de Antwerpse schilder aan bod komt, dus ook zijn tekeningen en zijn architecturale ontwerpen. De tentoonstelling bevat vijf delen. Het eerste deel toont zijn jeugdwerk vóór 16oo en zijn Italiaanse periode tot 1608. Rubens als jong talent met vroege tekeningen naar de antieken, zoals de torso uit het Belvedère en h et schilderij Adam en Eva.
Wanneer Rubens in Italië kwam, kon hij vrijwel onmiddellijk beginnen werken aan het hof van de hertog van Mantua, wat bewijst hoe de Italianen al snel Rubens' kwaliteiten waardeerden en ongetwijfeld ook hoe al heel vroeg zijn 'public relations' verzorgde. Uit die periode zien we fragmenten van de schilderijen voor het hoogkoorvan de jezuïetenkerk in Mantua. Maar Rubens reisde ook rond en belandde zo in Spanje waar hij het machtige ruiterportret van de hertog van Lerma schilderde. In Italië verbleef Rubens lange tijd in Rome waar hij bij zijn oudere broer Filips woonde, een geliefd leerling van J ustus Lipsius en bibliothecaris van kardinaal Ascanio Colon na. Samen bestudeerden ze de Romeinse Oudheden en mogelijk mede dankzij de contacten van zijn broer verkreeg hij in Rome in 1606 één van zijn belangrijkste opdrachten: het schilderen van het hoofdaltaar van de kerk Santa Maria in Vallicella. "De schoonste en prachtigste gelegenheid in Rome die mij ooit te beurt viel," schreef Rubens hierover zelf.
Is de tentoonstelling chronologisch opgebouwd?
Niet volledig, het tweede deel toont de werken van Rubens wanneer hij terug in Antwerpen is en zijn relaties met de burgerij
Waarom keerde Rubens terug?
Er is natuurlijk het verhaal van zijn moeder die op sterven lag, maar bovendien waren Rubens' relaties met de hertog wat verzuurd, onder meer omdat betaling van zijn maandgeld steeds langer uitbleef.
Bovendien was het politieke en artistieke klimaat in de Nederlanden en vooral dan in Antwerpen duidelijk verbeterd. Het Twaalfjarig Bestand bracht een periode van rust en economische welstand. En na de Beeldenstorm en de heroveringvan Antwerpen door Farnese ontsond een behoefte aan nieuwe bestellingen voor de kerken. Het is juist dankzij de burgerij en de vele relaties van Rubens dat hij bij zijn terugkeer onmiddellijk een reeks prestigieuze opdrachten kreeg, waaronder één van de stad zelf: De Aanbidding der Wijzen, geschilderd voor het stadhuis en nu te bewonderen in het Prado in Madrid. De opdracht voor de beroemde Kruisoprichting kreeg hij via Cornelius Van der Gheest, geschilderd voor het hoogaltaar van de Sint-Walburgiskerk en de Kruisafneming voor de Kolveniersgilde via Nicolaas Rockox, burgemeestervan Antwerpen.
Rubens en de vorstelijke opdrachten
Herontdekken of nooit weggeweest?
Hoe schilderkunst en fotografie elkaar hebben beïnvloed
Geheugenmomenten op papier
Fotografie wordt kunst
PRAKTISCH
'ROND HET SYMBOLISME. FOTOGRAFIE EN SCHILDERKUNST IN DE NEGENTIENDE EEUW'
Van 27 februari tot 16 mei 2004Paleis voor Schone KunstenRavensteinstraat 231000 BRUSSELOpen: van dinsdag tot zondag van 10 tot 18 uur, op donderdagvan 10 tot 21 uurlnfo o2 507 84 44www. bozar.be
Kunstbezit openbaren
REPORTAGE
Terugblikken en vooruitkijken
Jean-Pierre Van der Meiren, voorzitter van de Raad van Beheer van Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, opende de academische zitting met een korte historiek en concludeerde: "Architectuur, het kunstambacht, kleinere en vergeten musea: alles kreeg en krijgt op een kwaliteitsvolle manier aandacht van Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, dat een erfgoedtijdschrift is nog voor de term ingeburgerd geraakte. Wie de grote diversiteit van veertig jaar OKV bekijkt, kan alleen maar vaststellen dat de impact van de honderden afleveringen die generaties Vlamingen hebben gelezen onmeetbaar is."
Paul Van Grembergen, Vlaams minister van Binnenlandse Aangelegenheden, Cultuur, jeugd en Ambtenarenzaken, hield een opgemerkte feestrede. Hij feliciteerde OKV, "een erfgoedpartner met een lange staat van dienst die een schitterende opdracht heeft vervuld." De minister benadrukte dat er de voorbije veertig jaar in het Vlaamse erfgoedlandschap heel wat ten goede is veranderd: beeldende kunsten zijn niet meer het privilege van een elite, musea zijn niet langer verlaten tempels, de overheid verfijnde de regelgeving en verhoogde de subsidies, er kwamen nieuwe organisaties die mee zorg dragen voor en nadenken over ons erfgoed, die het publiek er laten mee kennismaken. "Tussen al dat jong geweld heeft Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen een eigen plaats," zei Paul Van G rembergen. Hij nodigde OKV uit de discussie over die specifieke positie n iet uit de weg te gaan: "Kiest het tijdschrift het standpunt van bevoorrechte getuige en kritische stem in een veranderende wereld? Blijft de optie behouden een mooi uitgegeven publicatie aan te bieden temidden van de vluchtige kunst- en cultuurbijlagen van kranten? Dient Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen zich te concentreren op musea en tentoonstellingen of de focus te verruimen tot het brede erfgoed?"
Kunst is er voor iedereen
Op de academische zitting stelde professor Willem Elias, hoogleraar aan de VUB en voorzitter van de Vakgroep Sociale en Culturele Agogiek, dat OKV de voorbije veertig jaar de boodschap heeft uitgedragen dat kunst begrijpbaar is, dat kunst er voor iedereen is. " Deze vanzelfsprekendheid heeft zijn gevaren," aldus Willem Elias. "OKV had een soort educatief middel kunnen zijn dat, zoals zo vaak gebeurt, het omgekeerde bewerkstelligt van wat het beoogt. Ik meen dat dit gevaar op pedanterie veertig jaar lang omzeild is geworden. Het 'openbare' van OKV is niet zozeer dat ze kunstwerken effectieftoegankelijk maakt, maarvooral dat ze de boodschap uitzendt dat elk kunstwerk openbaar kan gemaakt worden
Men moet inderdaad deze boodschap van de museumdaken schreeuwen. Men kan in een gemeenschap nooit genoeg het belang van kunsteducatie benadrukken. Een kunstwerk is maar kunstwerk in de mate dat het begrijpend of aanvoelend geïnterpreteerd wordt. Hoe meer interpretatie, hoe meer kunst. De reconstructie, recreatie van het kunstwerk in de hoofden van de toeschouwers is even belangrijk als de creatie door de kunstenaar.
Een educatie is een 'interesse', er tussen zijn, er iets mee te maken hebben, participeren. Het educatieve is niet gelegen in de kennisvergaring over objecten, al dan niet met het oog op het zich toe-eigenen van een cultuur die nodig is om bij een sociale groep te horen. Maar het zit wel in het overwinnen van de moeilijkheidsgraad om zicht het vreemde eigen te maken. Het openbare mag zich dan ook niet beperken tot het ontsluiten van verborgen kunstwerken, het moet ook het werk openen in de geest van de toeschouwer. Het kunstbezit moet niet alleen openbaar gemaakt worden, het moet geopenbaard worden."
Musea morgen
KUNSTTOER Onderdompelen in het Zwarte Goud
De imposante erfenis van de mijnwerker
In het spoor van de mijnwerker
Bovengrondse juweeltjes
Lus van het Zwarte Goud
Info en brochures:Toerisme LimburgWillekensmolenstraat 140,3500 Hasselttel. 011 23 74 50fax 011 23 74 66
Keuze van de redactie
Actuele architectuur in West-Vlaanderen
Venetiaanse Gaanderijen te Oostende, tot 29 februari.Broelmuseum, Kortrijk van 7 maart tot 2 mei.
Khnopff-retropsectieve in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België
Fernand Khnopff 1858-1921Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België,Regentschapsstraat 3, 1000 BrusselNog tot 9 mei 2004Van dinsdag tot en met zondag van 10 tot 17 uur, donderdag tot 21 uur; gesloten op maandagInfo: 02 508 32 11
Neanderthalers in Europa
Neanderthalers in Europa Nog tot 19 september 2004Provinciaal Gallo-Romeins Museum, Kielenstraat 15, 3700 TongerenMaandag van 12 tot 17 uur, dinsdag tot vrijdag van 9 tot 17 uur, zaterdag, zon-en feestdag en van 10 tot 18 uur.Tel. 012 67 03 30
Iconen van design in Vlaanderen
Iconen van design in VlaanderenDe Loketten, Ijzerenkruisstraat 99, 1000 BrusselNog tot 10 maart 2004Van maandag tot en met zaterdag van 10 tot 17 uur,gesloten op zondag
UIt de boeken
Gids voor Architectuur in Gent
De auteurs van deze architectuurgids hebben gedurende maanden zowat alle straten van de Gentse binn enstad afgestruind en ook nog eens een gebied daarrond binnen ongeveer één kilometer van de laat-zestiende-eeuwse stadsomwalling zodat ze ook de twintigsteeeuwse stadsuitbreiding in het bestand ko nden opnemen. De gids is immers bedoeld om daadwerkelijk als wandelgids te worden gebruikt door zowel toeristen en bezoekers als inwoners met een boontje voor architectuur. Het stevig uitgevoerde boekwerk bevat een vijfhonderdtal gebouwen en geeft op die wijze een overzicht van zo'n duizend jaar bouwgeschiedenis. Uiteraard hebben de auteurs zich moeten beperken zowel in hun keuze als in hun beschrijvingen en comm entaren. De gebouwen die opgenomen werden zijn vanaf de straat duidelijk waar te nemen en over het algemeen goed bereikbaar voor wandelaar en fietser.
Gids voor Architectuur in GentDirk Laporte en Livia SnauwaertISBN 90 209 5212 9Prijs € 25,00Uitgave van Lannoo
Monografie Théo Van Rysselberghe
Théo Van RysselbergheRonald Feltkamp239 blz.ISBN 90 209 5347 8Prijs: € 59,95Uitgave van Lannoo