Henry van de Velde - The complete Paintings and drawings

Bij uitgeverij Ludion verscheen een joekel van een boek met een exhaustief overzicht van de schilderijen en tekeningen van Henry van de Velde (1863-1957). In een korte inleiding legt Lisette Pelsers, directeur van het Kröller-Müllermuseum in Otterlo, een gebouw ontworpen door  Henry van de Velde, uit hoe de kunstenaar eerst onder invloed stond van het neo-impressionisme. Vooral van Georges Seurat (1859-1891), wiens werk hij kon bewonderen op de tentoonstelling van Les XX in Brussel in 1887. Maar dat “gestippel” was Van de Velde zijn ding niet. Het was te technisch en te beredeneerd. Hij begreep beter en bewonderde meer de techniek en het oeuvre van Vincent van Gogh. Vooral het gebruik van expressieve kleuren en stevige borstelstreken beviel hem: ‘een onstuimige techniek, die een moment van extreme emotie voor eeuwig vastlegt’.

Helene Kröller-Müller, verzamelaar en opdrachtgever van het gelijknamige museum, was niet onder de indruk van zijn plastisch werk en verwierf slechts enkele werken die nu deel uitmaken van de verzameling Kröller-Müller. Ze liet zich wel adviseren door hem en daardoor bezit het museum enkele belangrijke werken van Georges Seurat. In een lange inleiding schets auteur Xavier Tricot de artistieke evolutie van Van de Velde. Een chronologisch verhaal van tien bladzijden illustreert hoe de kunstenaar evolueert van een eenvoudige landschapsschilder naar een Belgische architect en ontwerper van bij uitstek art nouveau, dikwijls onderbouwd met theoretische geschriften en kunsthistorische teksten.

Zo evolueert de schilder naar een meer neo-impressionistische stijl waarvan Het Strand van Blankenberge uit 1889 getuigt (Bremen, Kunsthalle). Volgens auteur Xavier Tricot maakt de kunstenaar in deze periode zijn pointillistische schilderijen. De fascinatie voor de werkende boer culmineert in een reeks lezingen Le Paysan en peinture waarin de invloed van Vincent van Gogh doorschemert. Het neo-impressionisme is hem ondertussen te technisch geworden en in zijn schilderkunst geeft hij vormen en silhouetten weer via korte, dicht aaneengesloten lijnen in kleurpastel. Het is een bewuste evolutie waarin Henry van de Velde zoals meestal zijn eigen artistieke zoeken theoretisch en met geschriften onderbouwt en toelicht. Het is uit al zijn toelichtingen en teksten dat Xavier Tricot afleidt hoe belangrijk het motief van de arabesk of het zweepslagmotief wordt. Die vindt zijn oorsprong in zijn talrijke strand- en duintekeningen. Eén en ander culmineert in de tekening Marine: Ritmische synthesen (1892-1893) uit een privéverzameling. Volgens de auteur reduceert Henry Van de Velde de vloedlijn en het duinensilhouet tot in elkaar verstrengelde arabesken. Zo evolueert hij langzaam naar een bijna zuivere abstractie. De consequentie is duidelijk. Vanaf 1893 zegt hij de schilderkunst definitief vaarwel.  

De resterende 400 bladzijden geven een quasi volledig overzicht van het plastische oeuvre van Henry van de Velde. Hierbij is ook een overzicht van allerlei catalogi, solotentoonstellingen, groepstentoonstellingen opgenomen. Opvallend is dat zelfs werken waarvan geen afbeeldingen bestaan, vermeld worden. De auteur grijpt dan terug naar archiefbronnen, zoals oude tentoonstellingscatalogi. Een index achteraan vervolledigt het uitgebreide resultaat van noeste opzoekingen en het doorploegen van vele publicaties.  Het boek is in drie talen geschreven (Nederlands, Engels en Frans), wat de enorme omvang wat verklaart, maar de uitgever maakte hiervan een opportuniteit door er telkens andere representatieve afbeeldingen bij te plaatsen. De uitgave kwam tot stand met de steun van Galerij Ronny Van de Velde, die zelf heel wat werken van de kunstenaar bezit. Het is niet de eerste keer dat hij wijst op de blinde vlekken in onze kunstgeschiedenis. Met deze fraaie uitgave is dat voorgoed rechtgezet.